از امواج فراصوت در تشخیص رگ معیوب استفاده می‌شود.ماده‌ی درمانی (اسکلروستین) به واریس تزریق و باعث می‌شود تا رگ از بین برود.
درمان رگ‌های واریس از اهمیت بالایی برخوردار نیست، اما این رگ‌ها در صورت آسیب می‌توانند مشکلات جدی‌ای به همراه داشته باشند. بسته به نوع رگ واریسی، می‌توان آن را به روش اسکلروتراپی درمان کرد؛ در این روش امواج فراصوت در شناسایی رگ آسیب‌دیده استفاده می‌شود و سپس ماده‌ی درمانی به درون رگ تزریق می‌شود.
اسکلروتراپی چیست؟
اسکلروتراپی یا تزریق به رگ‌های واریسی یک روش درمانی است که برای بهبود شکل و وضعیت رگ‌های واریسی استفاده می‌شود. در این روش، از یک ماده به نام اسکلروستین برای تزریق به داخل رگ‌ها استفاده می‌شود. این ماده باعث انعقاد خون در داخل رگ می‌شود و پوشش داخلی رگ‌ها را از بین می‌برد. در نتیجه، بدن به طور طبیعی رگ‌های آسیب‌دیده را از بین می‌برد و هیچ اثری از آن‌ها باقی نمی‌ماند.
پس از انجام اسکلروتراپی، رگ‌های درمان‌شده در چند هفته از بین می‌روند، اگرچه ممکن است نتیجه‌ی نهایی تا یک ماه یا بیشتر زمان ببرد تا مشاهده شود. در برخی موارد، احتیاج به انجام چندین جلسه اسکلروتراپی نیز ممکن است.
ماده‌ای که به رگ‌ها تزریق می‌شود، سدیم تترادسیل سولفات است و مقدار آن بسته به اندازه و شرایط رگ‌های مورد درمان تعیین می‌شود.
قبل از اسکلروتراپی
پیش از این انجام این درمان، شما می‌بایست از مصرف داروهای خاص دیگر خودداری کنید. با پزشک خود در مورد مصرف تمامی داروها صحبت کنید (متشکل از داروهای بدون تجویز پزشک، گیاهان دارویی، مکمل‌های غذایی). اگر پیش از اسکلروتراپی نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک دارید، به پزشک خود مراجعه کنید. برخی پزشک‌ها توصیه می‌کنند تا از مصرف آسپرین، ایبوپروفن(مانند قرص ادویل) یا دیگر داروهای ضد التهاب پیش از انجام اسکلروتراپی خودداری کنید. با وجود این، مصرف مسَکّن‌های درمانی تأثیری در این فرایند ندارد.
قبل از انجام اسکلروتراپی، از استفاده و مالش هرگونه کِرِمی روی پاهای‌تان بپرهیزید. (پس از انجام فرایند نیز از کِرِم استفاده نکنید و صبر کنید تا محل تزریق درمان شود.) هنگام ملاقات با پزشک، لباس راحتی به تن داشته باشید. همچنین، می‌توانید از شلوارک استفاده کنید تا پاهای‌تان بدون پوشش باشند.
پیش از اسکلروتراپی، پزشک‌تان شما را معاینۀ فیزیکی می‌کند و سابقۀ پزشکی‌تان را می‌پرسد. پزشک‌تان رگ‌های یاد‌شده را مورد آزمایش قرار می‌دهد تا تشخیص دهد که آیا این فرایند درمانی مناسب موقعیت فعلی‌تان هست یا نه. وی حتی ممکن است در جهت تشخیص بیماری‌های رگ خونی آزمایش‌هایی انجام دهد.
علاوه بر معاینۀ فیزیکی، پزشک‌تان همچنین سابقۀ پزشکی‌تان را می‌پرسد؛ سؤالاتی مانند حساسیت‌های احتمالی، بیماری‌های اخیر یا سوابق درمانی، و درمان رگ‌های واریسی به همراه نتایج درمان آن که قبلاً انجام‌شده. اطمینان حاصل کنید تا هرگونه اطلاعاتی در زمینه‌ی درمان را با پزشک خود در میان بگذارید تا از بروز هرگونه مشکلی در آینده خودداری کنید.
اسکلروتراپی چگونه انجام می‌شود؟
اسکلروتراپی روش درمانی مطمئنی است که از سال 1930 میلادی استفاده می‌شده. این فرایند به طور معمول در اتاق پزشک انجام می‌شود و نیازی به بیهوشی ندارد و عموماً کمتر از یک ساعت زمان می‌برد. بسته به نوع رگ دخیل در فرایند، پزشک‌تان ممکن است از امواج فراصوت برای تشخیص رگ در پاهای‌تان استفاده کند. استفاده از اینگونه امواج هیچ‌گونه دردی به همراه نداشته و برای در اختیار قرار دادن تصاویر از ساختار درونی بدنتان استفاده می‌شود؛ این فرایند را می‌توان در روز انجام اسکلروتراپی یا روز قبل از آن انجام داد.
برای انجام فرایند، روی کمرِتان دراز می‌کشید و پاهای‌تان را کمی بالا می‌برید. پس از ضدعفونی مکانِ درمانتان با الکل، پزشک‌تان با آمپولی که سرسوزنِ باریکی دارد به آرامی به رگ موردنظر ماده را تزریق می‌کند؛ این ماده معمولاً مایع است و طرز عملش به شکلی است که پوشش درونی رگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد و رگ از طریق متورم شدن مسدود و جریان خون متوقف می‌شود. در برخی از مواد تزریقی، بی‌حس‌کننده‌های موضعی به نام لیدوکائین وجود دارد.
در نهایت، رگ از بین می‌رود و تبدیل به بافتِ زخم می‌شود. بعضی اوقات، ماده‌ی تزریقی ممکن است حالتی کف مانند داشته باشد، خصوصاً هنگامی که رگ بزرگ‌تر است. کف مانند بودن این ماده سطح بیشتری را در مقایسه با حالت مایع آن در بر می‌گیرد.
برخی از افراد، هنگامی که سرسوزن وارد رگ می‌شود، احساس سوزش یا گرفتگی عضله می‌کنند. اگر احساس درد زیادی می‌کنید، به پزشک‌تان بگویید. درد ممکن است در نتیجۀ ترشح مادۀ تزریقی از رگ به بافت مجاور حاصل شود.
هنگامی که پزشک‌تان سرسوزن را به عقب می‌آورد و از پوست جدا می‌کند، مکان مورد تزریق را فشار و مالش می‌دهد تا خون را از رگ موردنظر خارج نگه دارد و بدین ترتیب ماده‌ی تزریق‌شده پخش می‌شود. ممکن است پَد فشار، هنگام بررسی پزشک از رگ دیگر، در محل تزریق‌شده برای تحت فشار قرار دادنش بسته شود.تعداد تزریق‌ها به تعداد و اندازۀ رگ‌های مورد درمان بستگی دارد.
پس از اسکلروتراپی
بعد از اسکلروتراپی، شما می‌توانید به خانه بازگردید و به کارهای روزمره‌تان بپردازید. با این حال، توصیه می‌شود پس از انجام این فرایند، از راه‌رفتن بیش از حد خودداری کنید. همچنین، پزشک شما توصیه می‌کند که به مدت دو هفته از جوراب‌های ضد واریس یا باندهای مخصوص استفاده کنید تا بر روی رگ‌های درمان‌شده فشار وارد شود. در صورت داشتن جوراب‌های مخصوصی که بتوانند بر رگ‌ها فشار وارد کنند، توصیه می‌شود آن‌ها را به همراه خود به پزشک برای اطمینان از اعمال فشار کافی بر روی رگ‌ها بیاورید.
اکثر افراد می‌توانند در روز انجام اسکلروتراپی به کارهای معمول خود بازگردند، اما بهتر است از شخص دیگری بخواهید تا شما را به خانه برساند. پزشک شما ممکن است توصیه کند که از انجام فعالیت‌های شدید به مدت دو هفته پس از انجام فرایند خودداری کنید. همچنین، باید به یاد داشته باشید که پس از تزریق‌ها، نباید تا 48 ساعت از آسپرین، ایبوپروفن یا دیگر داروهای ضد التهاب استفاده کنید. در صورت نیاز، می‌توانید از مسکن‌های ضد درد استفاده کنید.
در آن مدت، محل‌های درمان‌شده همچنین نباید در معرض نور آفتاب قرار بگیرند. التهاب‌هایی که به دنبال تزریق‌ها ایجاد می‌شود، با قرارگرفتن در معرض نور آفتاب، می‌تواند لکه‌های تیره‌ای روی پوست ایجاد کند. خصوصاً هنگامی که رنگ پوست شما از قبل تیره است. علاوه بر این، شما می‌بایست از موارد زیر خودداری کنید:
- حمام رفتن با آب داغ (دوش گرفتن مجاز است، اما درجه حرارت آب باید از میزان عادی کمتر باشد). محل‌های تزریق را می‌توان با صابون بچه و آب ولرم شست.
- کمپرس گرم
- سونا یا جکوزی
- قرارگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید
عوارض جانبی
همانند دیگر فرایندهای درمانی، اسکلروتراپی ممکن است عوارضی جانبی جزئی یا اساسی‌ای داشته باشد. برخی از این عوارض موقت هستند؛ در حالی که، برخی دیگر از آن‌ها ممکن است برای مدت زمان طولانی‌تری باقی بمانند و باعث ناآسودگی و درد در شخص شوند. برخی از عوارض جانبی که ممکن است در محل تزریق پدیدار شود شامل موارد زیر است:
- کبود‌شدن پوست
- افزایش قسمت‌های قرمز رنگ در پوست
- زخم‌های کوچک روی پوست
- تیرگی پوست به صورت خط یا نقطه
- پدیدار شدن چندین رگ خونی قرمز کوچک
این عوارض جانبی معمولاً پس از چند روز تا چند هفته از بین می‌روند. برای برخی از عوارض جانبی ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها زمان لازم باشد تا از بین بروند. در کل، نیازی به نگرانی در خصوص این عوارض نیست.
عوارض جانبی که نیاز به درمان دارند
به غیر از موارد بالا، دیگر عوارض جانبی کمتر متداول هستند، اما ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. این عوارض شامل موارد زیر است:
التهاب
این عارضه معمولاً جزئی است، ولی ممکن است باعث وَرَم، گرما و درد در محل تزریق شود. پزشک‌تان ممکن است داروی مسکن درد، بدون نیاز به نسخۀ پزشک، را توصیه کند تا التهاب را کاهش دهد؛ مسکن‌هایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن (قرض ادویل، مورتین آی بی و دیگر مسکن‌ها از این قبیل).
انعقاد خون
احتمال می‌رود توده‌ای از خون منعقد‌شده در محل رگ درمان‌شده تشکیل شود که نیاز به تخلیه داشته باشد. به ندرت ممکن است که خون منعقد‌شده به رگ عمیق‌تر در پا وارد شود (ترومبوز سیاهرگی عمقی). ترومبوز سیاهرگ عمقی خطر انسداد خون ریه را به همراه دارد (عارضه‌‌ای از اسکلروتراپی که به ندرت اتفاق می‌افتد). این عارضه نوعی حالت اضطراری است که در آن خون منعقد شده از پاها به ریه‌ها می‌رود و در آنجا سرخرگ مهمی را مسدود می‌کند. در صورت نفس تنگی، درد در ناحیه‌ی قفسۀ سینه یا حالت گیجی یا عطسه همراه با خلط خونی سریعاً برای درمان اقدام کنید.
حباب‌های هوا
ممکن است حباب‌های کوچک هوا در جریان خون پدیدار شوند؛ این حباب‌ها همیشه باعث بروز عوارض نمی‌شوند، اما اگر عوارضی ایجاد کنند، این عوارض می‌تواند شامل اختلال در بینایی، سرگیجه، ضعف، و حالت تهوع باشد. این عوارض به طور کلی از بین می‌روند، ولی اگر در حرکت عضلات یا ادراک حسی، پس از انجام فرایند اسکلروتراپی، احساس مشکل کردید، با پزشک‌تان در ارتباط باشید.
حساسیت
ممکن است شما به ماده‌ی تزریقی در فرایند اسکلروتراپی حساسیت داشته باشید، اما وقوع این مورد نادر است.
اثربخشی اسکلروتراپی
اسکلروتراپی می‌تواند تا 80 درصد رگ‌های معیوب را در هر نوبت درمانی درمان کند. این در حالی است که کمتر از 10 درصد بیماران بهبودی در وضعیت خود گزارش نمی‌کنند. این فرایند می‌تواند برای بیمارانی که رگ‌های عروقی‌شان مشکل دارد درد را کاهش دهد. برای درمان رگ واریسی، این فرایند می‌تواند درد، وَرَم، و برجستگی رگ را که ظاهر بدی دارد از بین ببرد. اسکلروتراپی فرایندی است که نیاز به برش بدن ندارد؛ به همین خاطر، در مقایسه با روش جایگزین که نیاز به جراحی باز و برش بدن دارد عوارض کمتری در بر دارد.
به طور کلی، زمان واکنش رگ‌های عروقی بین سه تا شش هفته و رگ‌های بزرگ‌تر بین سه تا چهار ماه است. اگر رگ‌های معیوب به فرایند درمان واکنش نشان دهند، دیگر ظاهر نمی‌شوند. ولی، رگ‌های جدید می‌توانند به همان میزان قبل ایجاد شوند. زیرا، این فرایند روشِ درمان دائمی برای این بیماری نیست. اگر نیاز به حضورتان باشد، می‌بایست برای تزریق‌های دیگر حضور پیدا کنید.
چه کسانی مناسب انجام اسکلروتراپی هستند؟
اگرچه اسکلروتراپی به عنوان یک روش درمانی موثر و مناسب برای بسیاری از بیماران شناخته شده است، اما شرایط و وضعیت‌های مختلف ممکن است نیاز به رویکردهای درمانی متفاوت داشته باشند. امروزه، انواع مختلفی از درمان‌های ساده و بدون نیاز به جراحی برای درمان رگ‌های واریسی وجود دارد.
قبل از انجام اسکلروتراپی، بهتر است با یک متخصص پوست یا عروق مشورت کنید تا اطمینان حاصل کنید که آیا این روش برای شما مناسب است یا خیر.
اگر شما باردار هستید، انجام این درمان مناسب شما نخواهد بود. اما اگر از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنید، ممکن است بتوانید این درمان را انجام دهید. همچنین، اگر گذشته‌تان مبتلا به ترومبوز بوده است، مناسب بودن این درمان به وضعیت شما و سلامتی کلی بستگی دارد. همچنین، دلیل احتمالی لخته‌شدن خون نیز می‌تواند نقشی مهم در تصمیم‌گیری داشته باشد.
رگ‌هایی که برای استفاده در جراحی‌های آینده ممکن است مورد نیاز باشند، برای اسکلروتراپی مناسب نیستند، مگر اینکه از قبل مشخص شده باشد که این رگ‌ها در جراحی مورد استفاده قرار نخواهند گرفت.
سؤالات متداول
عوارض جانبی اسکلروتراپی جیست؟
متداول‌ترین عوارض درد، خارش، و التهاب در محل تزریق است، اما تغییر جزئی رنگ پوست و کهیر در مواردی ممکن است. بیشتر این عوارض به خودی خود و بدون نیاز به درمان بیشتر از بین می‌روند.
اسکلروتراپی تا چه مدت اثربخش است؟
نتایج درمانی در این فرایند دائمی است. ولی، این بدان معنا نیست که دیگر رگ واریسی در بدن تشکیل نمی‌شود.
چه مدت طول می‌کشد، تا پس از اسکلروتراپی، بتوانیم کارهای روزمره‌مان را انجام دهیم؟
بیمارانی که اسکلروتراپی شده‌اند به محض تکمیل فرایند می‌توانند کارهای روزمره‌شان را انجام دهند. اگر شخص پس از انجام فرایند دردی را حس کند، این درد معمولاً طی چند روز از بین می‌رود.
چه کسانی نباید اسکلروتراپی شوند؟
در صورتی که باردار هستید، به کودک شیر می‌دهید، و بستری هستید مناسب این درمان نخواهید بود. حداقل سه ماه پس از زایمان زمان نیاز است تا بتوانید این درمان را انجام دهید.
اسکلروتراپی نیاز به چند نوبت درمانی دارد؟
بهره‌مندی کامل از اسکلروتراپی و اثربخشی آن معمولاً تا چند هفته به طول می‌انجامد. به همین خاطر، بسیاری از متخصصان اسکلروتراپی توصیه می‌کنند که بین سه تا شش هفته بین نوبت‌های درمان فاصله بیفتد.
