اکو قلب یا اکوکاردیوگرافی یک آزمایش اولتراسوند است که وضعیت و ساختار قلب را بررسی می‌کند. به کمک اکو می‌توان بسیاری از بیماری‌های قلبی از جمله بیماری‌های دریچه‌های قلب و کاردیومیوپاتی را تشخیص داد. اکو قلب انواع مختلفی دارد از جمله: اکو ترانس توراسیک و اکو مری.
اکو قلب چیست؟
اکو حرکات قلب را به‌صورت گرافیکی ثبت می‌کند. در طول این تست، پزشک به کمک دستگاه اولتراسوند که بر روی قفسه سینه قرار می‌گیرد، تصویر دریچه‌ها و دهلیزهای قلب را ثبت می‌نماید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا حرکت پمپاژ قلب را بررسی نماید.
به طور معمول پزشکان برای بررسی چرخش خون و عملکرد دریچه‌های قلب به همراه اکو از سونوگرافی داپلر و سونوگرافی داپلر رنگی استفاده می‌کنند.
در اکوکاردیوگرافی از هیچ پرتویی استفاده نمی‌شود، به همین دلیل با دیگر آزمایش‌ها مانند سیتی اسکن و عکس اشعه ایکس متفاوت می‌باشد.
موارد استفاده از اکو قلب
اکو قلب با بررسی ساختار قلب و عروق خونی اطراف آن، آنالیز کردن گردش خون در آن‌ها و ارزیابی پمپاژ خون در دهلیزها به تشخیص بسیاری از بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
با کمک اکو کاردیوگرام می‌توان بیماری‌های زیادی را تشخیص داد از جمله:
- آسیب‌های ناشی از سکته قلبی. زمانی که خونرسانی به قلب به‌صورت ناگهانی متوقف می‌شود.
- نارسایی قلبی. زمانی که قلب نمی‌تواند خون کافی را با فشار مناسب به دیگر نقاط بدن پمپاژ کند.
- بیماری‌های قلبی مادرزادی. بیماری‌های مادرزادی که باعث اختلال عملکرد طبیعی قلب می‌شوند.
- بیماری‌های دریچه‌های قلب. بیماری‌هایی که بر روی دریچه‌های داخل قلب که جریان خون را کنترل می‌کنند تأثیر می‌گذارند.
- کاردیومیوپاتی. زمانی که دیواره‌های قلب ضخیم و یا بزرگ می‌شوند.
- اندوکاردیت. نوعی عفونت در دیواره‌های داخلی قلب که باعث آسیب‌دیدن دریچه‌های قلبی می‌شود.
علاوه بر این اکو قلب کمک می‌کند تا پزشک مناسب‌ترین روش درمانی برای این بیماری‌ها را برگزیند.
انواع اکو قلب یا اکوکاردیوگرام
اکوکاردیوگرام انواع مختلفی دارد، که هر یک مزایای مختص خود را داشته و برای اهداف خاصی به کار می‌روند. از جمله انواع اکو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اکو ترانس توراسیک
در این روش از اکوکاردیوگرام:
- تکنسین ژل مخصوص را بر روی دستگاه مبدل اکو پخش می‌کند.
- سپس مبدل را به‌صورت مستقیم بر روی پوست قرار داده و پرتو اولتراسوند را از طریق قفسه سینه به قلب می‌تاباند.
- دستگاه امواج صوتی قلب را ضبط می‌کند.
- یک کامپیوتر این امواج را به تصاویری متحرک در مانیتور تبدیل می‌نماید.
در صورتی که ریه‌ها و دنده‌ها مانع دید دستگاه شوند، پزشک یک عامل تقویت کننده به شما تزریق می‌نماید. این عامل تقویت کننده که به طور معمول بی‌خطر است کمک می‌کند تا ساختار قلب به صورت واضح‌تری بر روی مانیتور نشان داده شود.
اکوکاردیوگرافی مری
در صورتی که پزشک بخواهد جزئیات بیشتری از قلب ببیند و یا نتواند به کمک اکو ترانس توراسیک تصویر واضحی از قلب به دست آورد، از روش اکو مری استفاده می‌شود. در طول این پروسه:
- گلو بی حس شده و به شما داروی آرام‌بخش داده می‌شود.
- یک میله منعطف که یک دستگاه ترانسدیوسر به آن متصل است از طریق گلو وارد مری می‌شود.
- دستگاه مبدل امواج صوتی پژواک شده از قلب را ضبط می‌نماید.
- یک کامپیوتر این پژواک‌ها را به تصاویری متحرک و با جزئیات از قلب تبدیل کرده و پزشک می‌توان آن‌ها را از طریق مانیتور مشاهده کند.
اکوکاردیوگرافی داپلر
امواج صوتی زمانی که از روی سلول‌های خونی که درون قلب و رگ‌ها حرکت می‌کنند، رد می‌شوند تغییر پیدا می‌کنند. این تغییرات (سیگنال‌های داپلر) به پزشک اجازه می‌دهند تا سرعت و جهت گردش خون در قلب را اندازه بگیرد. روش داپلر به طور معمول در اکو ترانس توراسیک و ترانس مری مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این از این روش برای تشخیص بیماری‌های گردش خون و فشار خون در سرخرگ‌ها نیز استفاده می‌گردد. برای تشخیص بهتر هرگونه بیماری، گردش خون در مانیتور به‌صورت رنگی نمایش داده می‌شود.
استرس اکو
برخی از بیماری‌های قلبی به‌خصوص بیماری‌هایی که شریان‌های کرونری را درگیر می‌نمایند، فقط در زمان داشتن فعالیت‌های فیزیکی رخ می‌دهند. پزشک برای بررسی مشکلات عروق کرونری توصیه می‌کند یک استرس اکو انجام دهید. با این حال به کمک اکوکاردیوگرام نمی‌توان گرفتگی شریان‌ها را تشخیص داد. در طول استرس اکو:
- قبل و بلافاصله بعد از راه رفتن بر روی تردمیل یک تصویر اولتراسوند از قلب گرفته می‌شود.
- در صورتی که قادر به ورزش کردن نباشید به شما دارویی تزریق می‌شود که باعث می‌گردد ضربان قلب به‌گونه‌ای بالا برود که گویی ورزش کرده‌اید.
اکو قلب جنین
در اکو قلب جنین به کمک امواج صوتی، تصویری از قلب جنین ایجاد می‌کنند. این آزمایش اولتراسوند بدون درد، ساختار و عملکرد قلب را نشان می‌دهد.
تکنیک‌های مورد استفاده در اکوکاردیوگرافی چیست؟
برای به دست آوردن تصویر قلب از روش‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. بهترین تکنیک به شرایط شما و شرایطی که پزشک باید بررسی کند بستگی دارد. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- سونوگرافی دو بعدی. این روش به صورت رایج مورد استفاده قرار می‌گیرد و تصاویری دو بعدی و به صورت مقطعی ایجاد می‌کند. در گذشته این تصاویر به یکدیگر متصل می‌شدند تا تصویری سه بعدی ایجاد نمایند.
- سونوگرافی سه بعدی. با پیشرفت تکنولوژی عکس‌ها و سونوگرافی‌های سه بعدی، روند درمان را راحت‌تر و تأثیرگذارتر کردند. به کمک تکنیک‌های سه بعدی جدید می‌توان قلب را به‌صورت واضح‌تر و از جنبه‌های گوناگون از جمله نحوه پمپاژ خون بررسی نمود. علاوه بر این، سونوگرافی سه بعدی اجازه می‌دهد تا بخش‌های مختلف قلب را از چندین زاویه بررسی کرد.
- سونوگرافی داپلر. این روش نشان می‌دهد که سرعت و جهت گردش خون چگونه است.
- سونوگرافی داپلر رنگی. این روش نیز گردش خون را نشان می‌دهد؛ اما برای نشان دادن جهت‌های مختلف گردش خون از رنگ‌های متفاوتی استفاده می‌کند.
- استرین ایمیجینگ (Strain imaging). به کمک این روش می‌توان تغییرات حرکت ماهیچه‌های قلب را بررسی نمود و علائم اولیه بیماری‌های قلبی را متوجه شد.
- تصویربرداری کنتراست. در این روش پزشک عامل کنتراست را به درون یکی از سیاهرگ‌های شما تزریق می‌کند. این ماده در عکس قابل مشاهده می‌باشد و می‌تواند جزئیات بیشتری از قلب را نمایش دهد. برخی از افراد به این ماده واکنش آلرژیک نشان می‌دهند؛ اما این واکنش‌ها در اغلب موارد بسیار خفیف است.
آمادگی‌های لازم برای اکو قلب یا اکوکاردیوگرام
برای انجام اکو ترانس توراسیک به آمادگی خاصی نیازی نیست و می‌توانید؛ مانند همیشه غذا خورده، آب بنوشید و داروهای خود را مصرف کنید. در صورتی که می‌خواهید اکو مری انجام دهید پزشک از شما می‌خواهد که از چند ساعت قبل از پروسه چیزی نخورید. علاوه بر این بعد از انجام اکو مری به دلیل داروهایی که مصرف کردید قادر به رانندگی نخواهید بود. به همین دلیل برای برگشت به خانه برنامه‌ریزی کنید.
مراقبت‌های بعد از اکو قلب
بیشتر افراد می‌توانند بعد از اکو فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهند.در صورت نرمال بودن نتیجه اکوکاردیوگرافی به انجام آزمایش‌های بیشتری نیاز نیست. اما در صورتی که نتیجه آن نگران کننده باشد، شما به متخصص قلب ارجاع داده خواهید شد.
نتایج اکو قلب
اطلاعات به دست آمده از اکو قلب موارد زیر را بیان می‌کند:
- تغییرات اندازه قلب. آسیب دیدن یا ضعیف شدن دریچه‌های قلب، فشارخون بالا و دیگر بیماری‌ها باعث بزرگ‌تر شدن دهلیزها و یا ضخیم‌تر شدن دیواره‌های قلب می‌شود.
- قدرت پمپاژ. اندازه‌گیری‌های به دست آمده از اکوکاردیوگرام شامل درصد خون پمپاژ شده از یک بطن پر در هر بار ضربان قلب و حجم خون پمپاژ شده توسط قلب در یک دقیقه می‌شود. در صورتی که قلب نتواند خون کافی برای ارگان‌های بدن را پمپاژ کند فرد دچار نارسایی قلبی خواهد شد.
- آسیب دیدگی ماهیچه‌های قلب. اکو به پزشک کمک می‌کند متوجه شود تمامی دیواره‌های قلب به درستی در عمل پمپاژ خون فعالیت می‌کنند یا خیر. قسمت‌هایی از دیواره‌های قلبی که به‌درستی عمل نمی‌کنند ممکن است در طول سکته آسیب دیده و یا اکسیژن کمی دریافت کرده باشند.
- مشکلات دریچه‌های قلبی. تست اکو کمک می‌کند متوجه شویم آیا تمامی دریچه‌های قلب برای عبور خون به اندازه کافی باز شده و بعد از عبور خون برای جلوگیری از نشتی به طور کامل بسته می‌شوند یا خیر.
- بیماری‌های قلبی. اکوکاردیوگرام کمک می‌کند هرگونه مشکل یا اختلال در دهلیزهای قلب، اتصال قلب با شریان‌های اصلی و نقص‌های پیچیده مادرزادی قلبی را متوجه شویم.
عوارض و مضرات اکو قلب
اکو ترانس توراسیک قلبی هیچ گونه خطر یا عوارضی در پی ندارد. ممکن است در طول پروسه به دلیل این که دستگاه مبدل به قفسه سینه فشار داده می‌شود کمی احساس ناراحتی کنید. برای به دست آوردن تصویری مناسب و با کیفیت از قلب این فشار ضروری می‌باشد. در صورت انجام اکو مری، ممکن است تا چند ساعت بعد از پروسه کمی گلو درد داشته باشید. در موارد نادر ممکن است لوله باعث خراش دادن گلو شود. علاوه بر این در طول پروسه سطح اکسیژن شما نظارت می‌شود تا از بروز هرگونه مشکلات تنفسی به دلیل مصرف داروهای بی‌حسی جلوگیری شود.در طول استرس اکو، ورزش‌کردن یا دارو باعث می‌شود ضربان قلب به صورت موقت به شدت بالا برود. اما بروز بیماری‌ها و عوارض جدی مانند سکته قلبی نادر می‌باشد.
قیمت اکو قلب چقدر است؟
قیمت اکو قلب به تکنیک‌ها و دستگاه مورد استفاده، تجربه و مهارت پزشک بستگی دارد. به همین دلیل نمی‌توان قیمت ثابتی برای آن در نظر گرفت. برای اطلاع از مبلغ دقیق آن می‌توانید با کلینیک تماس حاصل فرمایید.
سؤالات متداول
انجام اکو قلب به طور معمول چقدر طول می‌کشد؟
این آزمایش به طور معمول بین 30 تا 60 دقیقه زمان می‌برد.
آیا اکو قلب مسدود شدن رگ‌ها را نشان می‌دهد؟
خیر، نمی‌توان به کمک اکو متوجه گرفتگی شریان‌های قلب شد.
تفاوت بین الکتروکاردیوگرام و اکوکاردیوگرام در چیست؟
اگرچه این روش‌ها یکسان به نظر می‌رسند؛ اما دو تست کاملاً متفاوت می‌باشند. الکتروکاردیوگرام الگوی پالس‌های الکتریکی تولید شده توسط ریتم قلبی را اندازه می‌گیرد، در حالی که اکوکاردیوگرام با استفاده از امواج صوتی ساختار قلب را بررسی می‌کند.
آیا اکوکاردیوگرام دردناک است؟
این پروسه تصویربرداری غیرتهاجمی است و ریسک بسیار کمی دارد. ممکن است در طول پروسه به دلیل فشار دستگاه مبدل کمی احساس درد داشته باشید. علاوه بر این برای برخی افراد دراز کشیدن و ثابت بودن در طول انجام اکو مشکل و دردآور است.
برای انجام اکو قلب باید در چه حالتی قرار داشته باشیم؟
در بیشتر افراد بزرگسال اکو در حالت خوابیده به پشت یا به پهلو انجام می‌شود. با خواباندن بیمار به پهلوی چپ، قلب به سمت جلوی قفسه سینه و سمت چپ جناغ سینه کشیده شده و دسترسی بهتری به اولتراسوند می‌دهد.
آیا نرمال بودن نتیجه اکوکاردیوگرام به معنی سالم بودن قلب است؟
نرمال بودن نتیجه اکو به معنی عملکرد خوب قلب و دریچه‌های آن می‌باشد. علاوه بر این نشان می‌دهد که میزان خونی که توسط قلب پمپاژ می‌شود طبیعی است.
