بیش از 40 درصد از جمعیت جهان واریس دارند و بسیاری از آنها پیشینه خانودگی آن را دارند. وریدهای متورم و پیچ خورده بیشتر از یک مسئله زیبایی هستند؛ آنها ممکن است شامل مشکلات گردش خون باشند و در موارد نادر می‌توانند منجر به عوارضی مانند زخم‌های باز و لخته شدن خون شوند. این مشکلات معمولاً در نواحی مانند پاها، مچ پاها، بیضه‌ها (واریکوسل) و قسمت فرج بانوان ایجاد می‌شوند. هرچند ممکن است تشخیص زود هنگام توانایی ما را در متوقف کردن تشکیل واریس را نداشته باشد، اما تشخیص زودرس می‌تواند منجر به نتایج بهتری شود.
در این مقاله، به بررسی علائم و نشانه‌های واریس در این بخش‌های بدن می‌پردازیم. باید به یاد داشت که هر زمان که قصد درمان واریس خود را دارید، باید به یک پزشک متخصص و با تجربه که اطلاعات کاملی در زمینه درمان‌ها و کنترل عوارض آنها دارد مراجعه کنید. این کار می‌تواند خطرات، عوارض جانبی و همچنین دوره نقاهت درمان را کاهش دهد.
علائم واریس
اغلب، حتی زمانی که عوارض ناشی از واریس وجود داشته باشد، علائمی وجود ندارد. با این حال، علائم با وزن ستون خون مرتبط هستند، بنابراین پس از ایستادن به مدت طولانی، با بالا و پایین بردن پا تسکین می یابند. بنابراین وجود علائم در هنگام خواب، به جز گرفتگی های شبانه در پای واریسی، غیرعادی می باشد. وریدها در روزهای گرم کشاد می شوند، بنابراین می توانیم گرمای بدن را کم کنیم. پس علائم واریس در روزهای گرم بدتر می شوند.
بانوان قبل از عادت ماهیانه خود گردش مایعات بیشتری در بدن خود دارند که می تواند دلیل آزردگی بیشتر آنها در پاها در طی هفته قبل از پریود باشد. این شرایط مشابه در بارداری با مایع بیشتر نیز رخ می دهد. این موضوع همراه با هورمون های اضافی در واقع بر رگ های خونی اثر می گذارد و با فشار برگشتی ایجاد شده توسط له کردن وریدهای لگنی توسط نوزاد ترکیب می شود. برخی بانوان می توانند واریس بدی در اندام تناسلی خود در طی بارداری داشته باشند که معمولاً بهتر می شود یا بعد از زایمان رفع می گردد و اگر مستمر شوند به راحتی قابل درمان هستند.
واریس ممکن است در کل با چندین علائم که چندان خاص نیستند بروز کند. با این حال، سه شاخص مشترک دارند:
- در طی روز (مخصوصاً در عصر) و در طی دوره گرم سال (تابستان و بهار) بدتر می شوند.
- بسته به موقعیت و فعالیت جسمانی متغییر هستند ( وقتی ساعات زیادی را سرپا هستید یا در یک حالت ثابت نشسته اید، بدتر می شود).
- با مسکن های معمول و داروهای ضد التهابی بهتر نمی شوند.
موارد اصلی در زیر با جزئیات بیان شده اند:
احساس ورم
اگرچه همیشه کاملاً واضح نیستند، اما اغلب دلیل شکایت هستند.
سنگینی پاها
شبیه به ورم، دلیل شایع ناراحتی می باشد. مخصوصاً در بانوان مرسوم می باشند و با چرخه های عادت ماهیانه بدتر نیز می شوند. (معمولاً قبل از عادت ماهیانه)
خارش
معمولاً این مورد به ویژه در اطراف مچ پا و در موارد شدید با تغییر رنگ پوست ( تیره تر شدن یا آتروفی پوست اطراف مچ پا) دیده می شوند.
درد
درد، به تنهایی، مختص واریس نیست ولی می تواند ایجاد گردد. اگر موضعی و به طور ناگهانی و شدید در مسیر واریس باشد، می تواند حاکی از عارضه موضعی به شکل واریکوفلبیت باشد.
گرفتگی عضلات
معمولاً در شب روی می دهد، مخصوصاً اگر ساعات زیادی از روز را ایستاده باشید.
احساس خستگی در پاها
به ویژه در هنگام استراحت روی می دهد. مختص واریس نمی باشد و در موارد بیماری های عصبی، اختلالات روانی یا الکترولیتی نیز روی می دهد.
دیگر علائم
- لکه های قهوه ای در ساق پا
- زخم پا، معمولاً در بخش داخلی ساق
- پوست نازک، براق سفت اطراف ناحیه قوزک پا
- وریدهای عنکبوتی به ویژه اگر روی بخش داخلی پا و ران قرار داشته باشد.
نشانه‌های واریس
بسیاری از نشانه‌های شناخته شده برای واریس عبارتند از:
حضور واریس
به وضوح یکی از مرسوم ترین نشانه های بالینی می باشد. می توانند به صورت وریدهای متورم کوچک و به ندرت قابل لمس، تا تومورهای بزرگ یا طناب های وریدی باشند.
ورم و ادم
برخلاف حس ورم، این مورد قابل اثبات و مشهود است. معمولاً در عصر ایجاد می شود و در صبح نیز ناپدید می گردد. زیرا پا مایع اضافی را در طی استراحت تخلیه می کنند.
تغییراتی در پوست
معمولاً، پوست تیره تر می شود که درماتیت اخرایی نامیده می شود. عموماً در اطراف مچ پا؛ مخصوصاً، پشت و قسمت داخلی ایجاد می شود. دیگر علائم پوستی معمولاً قرمزی یا اگزما، نازکی پوست یا آتروفی و در مراحل پیشرفته، حضور زخم است.
واریکوفلبیت
رگ های واریسی هستند که سفت (سخت) و دردناک شده اند. در کل مشکل جدی نمی باشد، اما می تواند بسیار درناک باشد.
خونریزی واریسی
این حالت بیشتر در وریدهای واریسی سطحی روی می دهد که به دلیل شروع زخم شدن پوست و خونریزی آن ایجاد می گردد. خونریزی معمولاً شدید نیست و به راحتی با فشار مستقیم و بالا بردن پا متوقف می شود.
علائم و نشانه‌های اولیه هشدار دهنده‌ی واریس
قبل از شکل گیری واریس، ممکن است متوجه برخی علائم که به مشکل ورید اشاره می کنند، شوید.
ورم پاها
اگر پاها یا مچ پا بعد از یک روز طولانی ورم کرد، می تواند نشانه احتمال ایجاد واریس باشد. اگر این اتفاق یک بار روی داد، ممکن است نیازی به نگرانی نباشد. با این حال، اگر متوجه شوید که پاها و مچ پاها مرتباً ورم می کند، احتمالاً نشانه یک هشدار باشد.
خارش پاها
پاهایی که بعد از پیاده‌روی یا دیگر فعالیت های فیزیکی خارش می گیرند، ممکن است بیان گر چیزی باشند. افرادی که گرفتگی عضله و خارش پا را بعد از فعالیت فیزیکی دارند، به احتمال زیاد به واریس مبتلا می شوند.
لکه هایی در ساق پاها
اگر در مورد ایجاد واریس نگرانید، ساق پای خود را برای دیدن لکه های قرمز بررسی کنید. این لکه ها می توانند نشانه اولیه باشند که رگ های خونی پا ضعیف شده و ترکیده اند.
پاهای براق
قبل از اینکه ورم واضح رگ های واریسی نمایان شوند، برخی متوجه برق یا تیرگی عجیبی در پاهای خود و در سطح پوست می شوند. ممکن است متوجه خارش پا یا پوسته پوسته شدن آن شوید.
علائم واریس در بیضه ها (واریکوسل)
واریکوسل یک وضعیت است که وریدهای کیسه بیضه (شبکه پامپینی) بزرگ شده و شبیه به واریس هستند. این وضعیت نسبتاً شایع در مردان است و معمولاً در دوران بلوغ رخ می‌دهد. حدود 10 تا 15 نفر از هر 100 مرد از واریکوسل رنج می‌برند و در طول زمان ممکن است بدتر شود، به عنوان مثال وریدها بزرگتر شده و گردش خون را به خطر بیندازد. ظاهر واریکوسل شبیه به واریس هستند، با تورم، بروز بیرونی و رنگ آبی تیره یا بنفش. واریکوسل معمولاً در سمت چپ کیسه بیضه شایع‌تر است، اما می‌تواند در سمت راست نیز رخ دهد.
این وضعیت به روش‌های مختلفی ایجاد می‌شود. برای برخی، علائم دیگری علاوه بر تغییرات بصری وجود ندارد. اما برای دیگران، ممکن است توده‌ای در یکی از بیضه‌ها، ورم کیسه بیضه، درد مبهم و مداوم در ناحیه کیسه بیضه، درد شدید، درد در هنگام ایستادن یا فعالیت بدنی، یا دردی که در طول روز بدتر می‌شود، ایجاد شود. علامت اصلی واریکوسل وریدهای بزرگ و پیچ خورده است که اطراف کیسه بیضه را پر می‌کند.
در برخی موارد، یک یا هر دو بیضه به دلیل واریکوسل کوچک می‌شود و این ممکن است برای برخی مشکل‌ساز باشد. بعد از درمان، تضمینی وجود ندارد که بیضه به اندازه عادی خود بازگردد، اما در اکثر موارد بیضه‌ها به اندازه طبیعی خود باز می‌گردند.
واریکوسل با ناباروری مرتبط است، اما تمامی آقایان مبتلا به واریکوسل نابارور نیستند. گمان می شود واریکوسل با افزایش دمای کیسه بیضه باعث ناباروری می گردد. این افزایش دما می‌تواند تولید اسپرم را کاهش دهد و اسپرمی که تولید شده می تواند تغییر شکل داد یا به اندازه اسپرم سالم تحرک نداشته باشد.
هرچند اکثر آقایان با واریکوسل خود مشکلی ندارند، اما برخی از درد عاجز کننده یا مشکلات باروری رنج می برند. اگر درد زیادی داشتید یا سعی در بارداری دارید، یک قرار ملاقات با پزشک تنظیم کنید.
علائم واریس ولوار
واریس ولوار که به عنوان واریس واژن شناخته می شود ورم لب های بیرونی واژن هستند که باعث ایجاد تجمع خون در ورید ها می شوند. علاوه بر زیبا نبودن، واریس ولوار می تواند آزاردهند بوده و باعث خارش و درد در ولوار گردد. برخی بانوان، واریس مشهودی در اطراف ولوار، داخل و پشت ران ها دارند، اما برخی دیگر علائم ظاهری ندارند ولی درد را دارند.
مرسوم ترین علائم در بانوان در اطراف لگن و یا کمر است که معمولاً به عنوان دردی مبهم توصیف می گردد. درد اغلب در طی روز چه در حالت ایستاده یا نشسته در طولانی مدت بدتر شده و بیماری را تشدید می کند. درد می تواند در طی رابطه جنسی و قبل یا هنگام عادت ماهیانه روی دهد.
واریس لگن می تواند منجر به تکرر ادرار گردد. در نهایت، وجهه عاطفی این بیماری می تواند یک عامل کمکی برای ایجاد اضطراب و افسردگی قبل از زایمان باشد.
باید توجه کنید که واریس ولوار احتمالاً باعث بروز مشکلی برای فرایند زایمان نشود و معمولاً خود به خود، در عرض شش هفته بعد از زایمان، ناپدید می شود. این وریدها جریان خون ضعیفی دارند. بنابراین حتی اگر خونریزی رخ دهد، می تواند به راحتی کنترل شود.
علائم واریس صورت
برخی علائم واریس صورت عبارتند از:
- قرمزی صورت، مخصوصاً در گونه ها، بینی، چانه و پیشانی.
- خطوط قرمز ریز زیر پوست به علت ضخیم شدن رگ های خونی (تلانژکتازی).
- پوست به ویژه در قسمت بینی ضخیم تر شده.
- ضایعات برجسته (پاپول) و جوش های چرکی (پوستول) که روی پوست قرمز شده صورت ایجاد می شوند.
- التهاب چشم ها که باعث ایجاد حس سوزش یا نیش زدگی می شود.
- تحریک چشم ها، آب ریزش چشم، حساسیت به نور و گاهی تاری دید.
- در موارد پیشرفته، بینی بزرگتر شده و با پوست ضخیم ورم می کند که باعث ایجاد رینوفیما می گردد.
علائم واریس در مری
علائم واریس مری ممکن است شامل:
- استفراغ خونی بدون درد
- مدفوع سیاه، قیری یا خونی
- کاهش خروجی ادرار
- تشنگی بیش از حد
- سبکی سر
- رنگ پریدگی
- آنمی: شرایطی که نشان دهنده تعداد کم سلول های قرمز خون است.
احتمال نمایان شدن این علائم
برخی عوامل، مانند بارداری، احتمال ایجاد واریس را افزایش می دهند. احتمال ابتلا به واریس در شما افزایش می یابد اگر هر یک از عوامل زیر را داشته باشید:
پیشینه خانوادگی
حدود 50% افرادی که واریس دارند پیشینه خانوادگی این بیماری را نیز دارند. اگر اعضای خانواده شما واریس دارند، به احتمال زیاد شما هم آن را خواهید داشت.
اضافه وزن یا چاقی مفرط
حمل وزن اضافی روی وریدها فشار می آورد و باعث ضعیف شدن آنها و بیشتر شدن احتمال ایجاد واریس می گردد.
ایستادن یا نشستن به مدت طولانی
ماندن در یک حالت برای مدتی طولانی روی رگ ها فشار وارد می کند و خون نمی تواند در هنگامی که جابجا می شوید جریان یابد. در گذر زمان، این فشار می تواند باعث ضعیف شدن دریچه ورید ها گشته و واریس را ایجاد کند.
سن
همانطور که سن بالاتر می رود، دریچه هایی که جریان خون را کنترل می کنند به طور طبیعی ضعیف شده و باعث ایجاد واریس می گردند.
ورید های آسیب دیده
هر آسیبی به وریدها که بر اثر بیماری های دیگر باشد می تواند احتمال ایجاد واریس را بیشتر کند.
عوارض مربوط به وریدها
هر زمان که جریان مناسب خون در بدن اختلال داشته باشد، احتمال ایجاد مشکلاتی وجود دارد. در مورد واریس، اغلب افراد هیچ علامت یا عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند.
اما بسته به شرایط، ممکن است مشکلاتی ایجاد شود، از جمله:
1. خونریزی
2. تشکیل لخته های خون
3. التهاب
4. نارسایی مزمن وریدی: در این وضعیت، پوست به طور مناسب مواد مغذی و دفعی را تبادل نمی‌کند که به دلیل جریان ضعیف خون اتفاق می‌افتد.
سؤالات پر تکرار
چگونه تست واریس را در خانه انجام دهید؟
بایستید و پای خود را به مدت یک یا دو دقیقه تکان ندهید. اگر وریدهای برجسته ای دارید، باید در این زمان مشاهده شوند. معمولاً در ساق پا دیده می شوند، اما می توان در ران، زانو یا مچ پا نیز ایجاد گردند.
چه اتفاقی می افتد اگر واریس را درمان نکنیم؟
اگر درمان نشود، معمولاً منجر به نشت خون اضافی به داخل بافت های پا می شود. با تیره شدن و تغییر رنگ پوست، ورم و التهاب دردناکی خواهید داشت و این شرایط به عنوان Hyperpigmentation شناخته می شود.
در چه سنی واریس پدیدار می شود؟
هرچند واریس و رگ های عنکبوتی به احتمال زیاد بعد از 50 سالگی ایجاد می شوند، اما در بانوان، در سنین پایین تری، مثلاً دهه 20 زندگی خود، می توانند واریس را مشاهده کنند.
چه زمانی باید در مورد واریس نگران باشم؟
اگر واریس دارید و یکی از این علائم را دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید و مستمر و ورم در پاها.
- سنگینی و یا کرختی.
- حس خارش در پاها در پایان روز یا بعد از فعالیت فیزیکی.
درد واریس چگونه است؟
واریس دلیل شایع درد پا است. اغلب مردم این درد را به عنوان سنگینی یا درد عمیق توصیف می کنند. در رابطه با واریس درجه درد متفاوت است و برخی علائم شدیدی دارند.
