سی‌تی‌آنژیو عروق کرونری نوعی آزمایش تصویربرداری است که عروق تامین‌کننده خون قلب را بررسی می‌کند. در واقع این آزمایش از دستگاه قدرتمند اشعه ایکس استفاده می‌کند تا تصاویر قلب و عروق خونی آن را تولید کند. از این آزمایش برای تشخیص انواع بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود. فرآیند آن هم غیر تهاجمی بوده که نیازی به زمان ریکاوری هم ندارد.
سی‌تی‌آنژیو قلب چیست؟
سی‌تی‌آنژیوگرافی (CT angiography) یک روش تصویربرداری تشخیصی است که از آن برای تولید تصاویر دقیق سه بعدی از عروق قلبی استفاده می‌شود. این روش به منظور شناسایی مشکلات خونرسانی از طریق قلب و تشخیص بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات از CT angiography برای ارزیابی کلی قلب نیز استفاده می‌شود. یکی از مشکلات شایع در عروق، تجمع پلاک است که ممکن است از کلسیم، کلسترول یا چربی تشکیل شده باشد و می‌تواند منجر به بیماری‌های قلبی مانند بیماری عروق کرونری یا نارسایی قلب شود.
در این روش، یک نوع رنگ کنتراست غیر سمی به بیماران تزریق می‌شود که به تولید تصاویر دقیق‌تر عروق و شناسایی مشکلات آنها کمک می‌کند.
سی‌تی‌اسکن (CT scan) نیز یک روش تصویربرداری از جراحی ایکس است که تصاویر مقطعی از بدن تولید می‌کند. وقتی رنگ کنتراست به بدن تزریق می‌شود، CT angiography تصاویری از قلب تولید می‌کند که به ما کمک می‌کند تا نواحی دچار بیماری را شناسایی کنیم.
سی‌تی‌آنژیو قلب در چه مواقعی تجویز می‌شود؟
اگر علائم بیماری‌های قلبی‌عروقی را داشته باشید یا بیماری‌تان تشخیص داده شده اما پزشکتان نیاز به اطلاعات بیشتری راجع به بیماری شما داشته باشد، شاید نیاز به سی‌تی‌آنژیو عروق کرونری داشته باشید. دلایل انجام سی‌تی‌آنژیو عروق کرونری عبارت‌اند از:
- نتایج غیرطبیعی آزمایشات (آزمون استرس، اکوکاردیوگرام، الکتروکاردیوگرام)
- ساختار غیرطبیعی عروق کرونری
- ریسک بروز بیماری عروق کرونری
- علائم بیماری عروق کرونری که به تازگی بروز کرده یا بدتر شده
- شما تحت عمل بای‌پس عروق کرونری (CABG) قرار گرفته‌اید.
سی‌تی‌آنژیو عروق کرونری هم چنین می‌تواند هر گونه بیماری قلبی اعم از مشکلات ساختار قلب یا رگ آئورت را مشخص کند.
سی‌تی‌آنژیو برای چه کسانی انجام نمی‌شود؟
در موارد نادر، این خطر وجود دارد که اگر دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا بیماری‌های کلیوی هستید، رنگ کنتراست باعث آسیب به کلیه شما شود. برای همین، اگر دچار این بیماری‌ها هستید، پزشک شما احتمالاً آزمایش دیگری را به شما توصیه کند.
حتماً اگر باردار هستید یا احتمال آن را می‌دهید، به پزشکتان بگوئید. در سی‌تی‌آنژیو از مقادیر کمی تشعشع استفاده می‌شود و به همین دلیل پزشکان عموماً آن را برای افراد باردار توصیه نمی‌کنند.
فواید سی‌تی‌آنژیو قلب
سی‌تی‌آنژیو قلب یا CTA نوعی تکنیک تصویربرداری پزشکی است که از توموگرافی کامپیوتری برای به تصویر کشیدن عروق خونی و ارگان‌های داخلی بدن استفاده می‌کند. برخی از فواید سی‌تی‌آنژیو قلب عبارت‌اند از:
- عدم تهاجمی بودن: برخلاف آنژیوگرافی سنتی، که نیاز به وارد کردن نوعی کاتتر به درون بدن دارد، سی‌تی‌آنژیو قلب فرآیندی غیرتهاجمی است که از رنگ کنتراست و اشعه ایکس برای تولید تصاویر استفاده می‌کند.
- سرعت: سی‌تی‌آنژیو قلب نسبتاً سریع بوده و معمولاً فقط بین 10 تا 30 دقیقه زمان می‌برد.
- تصاویر با وضوح بالا: به کمک فناوری پیشرفته سی‌تی‌اسکن، سی‌تی‌آنژیو قلب می‌تواند تصاویر سه بعدی و دقیقی از عروق خونی و ارگان‌های داخلی بدن ارائه دهد.
- تنوع و تطبیق‌پذیری: سی‌تی‌آنژیو را می‌توان برای تصویربرداری از قسمت‌های مختلف بدن مانند مغز، قلب، ریه‌ها و یا نقاط انتهایی بدن به کار برد.
- تشخیص به موقع: سی‌تی‌آنژیو می‌تواند بیماری‌های عروقی را مانند آنوریسم قبل از هر گونه بروز عارضه جدی تشخیص دهد.
- دقت: سی‌تی‌آنژیو قلب به شدت در شناسایی و بررسی تنگ‌شدگی عروق و گرفتگی آنها دقیق است.
- بهبود پیامدهای بیمار: با ارائه تشخیص به موقع و دقیق، سی‌تی‌آنژیو قلب می‌تواند به پزشک در درمان مناسب کمک کند و پیامدهای بیمار را بهبود بخشد.
چگونه برای سی‌تی‌آنژیو آماده شوم؟
پزشک شما دستورات خاصی برای آماده‌سازی برای سی‌تی‌آنژیوگرافی قلب ارائه خواهد کرد. احتمالاً لازم باشد که از مصرف برخی داروها مانند گشادکننده‌های عروق (مانند ویاگرا یا لویترا) قبل از آزمایش خودداری کنید.
معمولاً، حدود چهار ساعت قبل از آزمایش نباید غذا بخورید، اما نوشیدن آب مشکلی ندارد.
اگر قصد دارید سی‌تی‌آنژیوگرافی قلب انجام دهید، 12 ساعت قبل از آزمایش باید از مصرف کافئین خودداری کنید. مصرف کافئین می‌تواند ضربان قلب شما را افزایش دهد و باعث مشکل در تهیه تصویر واضح از عروق کرونری شما شود.
سی‌تی‌آنژیو قلب چگونه انجام می‌شود؟
معمولاً سی‌تی‌آنژیو قلب را در مراکز تصویربرداری سرپایی یا بخش رادیولوژی بیمارستان انجام می‌دهند. وقتی که به مرکز رسیدید، باید لباس مخصوص تصویربرداری را بپوشید. همین طور باید عینک و اشیای فلزی مانند جواهرات، گیره سر، یا دندان‌های مصنوعی حاوی فلز را دربیاورید. اگر پیس‌میکر یا ضربان‌ساز، مفصل مصنوعی، یا ایمپلنت‌های فلزی دیگری هم در بدنتان دارید، مشکلی برای انجام سی‌تی‌آنژیو نخواهید داشت چون اکثر ایمپلنت‌ها از جنس تیتانیوم هستند. البته اگر ایمپلنت فلزی دارید حتماً پزشک یا تکنسین تصویربرداری را مطلع کنید.
حین سی‌تی‌آنژیو قلب:
- تکنسین به شما داروی بی‌حسی می‌دهد و نوعی کاتتر یا آنژیوکت را از روی پوست دست یا بازوی شما وارد بدن می‌کند. رنگ کنتراست از طریق این کاتتر یا آنژیوکت وارد بدن می‌شود.
- برای سی‌تی‌آنژیو قلب، تکنسین وصله‌های چسبنده‌ای (الکترود) را روی سینه شما می‌چسباند. این الکترودها به دستگاهی متصل می‌شوند که تعداد ضربان و ریتم قلب شما را ثبت می‌کند.
- شما روی میزی دراز می‌کشید که وارد دستگاهی شبیه به دونات می‌باشد(دستگاه سی‌تی‌اسکن).
- تکنسین از اتاق دیگری دستگاه سی‌تی‌اسکن را روشن می‌کند و از زوایای مختلف تصویربرداری را انجام می‌دهد. شاید از شما بخواهد که برای چند ثانیه نفستان را حبس کنید تا از تکان‌خوردن سینه حین انجام تصویربرداری جلوگیری شود.
خود انجام سی‌تی‌اسکن اصولاً چند ثانیه الی چند دقیقه زمان می‌برد. اما با احتساب زمان آماده‌سازی، کل این فرآیند معمولاً یک ساعت زمان می‌برد.
نتایج سی‌تی‌آنژیوگرافی
تصاویر سی‌تی‌آنژیو شما قاعدتاً باید درست بعد از انجام آزمایش آماده شود. پزشکی که از شما خواسته بود آزمایش را انجام دهید احتمالاً نتایج آن را با شما در میان خواهد گذاشت.
اگر نتایج آزمایش شما نشان دهد که دچار بیماری قلبی هستید یا در معرض آن قرار دارید، آن‌گاه پزشک گزینه‌های درمانی را با شما مطرح خواهد کرد.
مراقبت‌های بعد از سی‌تی‌آنژیو قلب
پس از تکمیل سی‌تی‌آنژیوگرافی، شما می‌توانید به فعالیت‌های عادی روزمره‌تان بازگردید. یعنی مشکلی برای رانندگی وجود نخواهد داشت. آب زیاد بنوشید تا ماده رنگ کنتراست از بدن شما دفع شود. فارغ از نتایج سی‌تی‌آنژیوگرافی، همیشه لازم است تا سبک زندگی‌ای را دنبال کنید که برای قلب مفید است. نکات مهم سبک زندگی برای حفظ سلامت قلب عبارتند از:
- مرتب ورزش کنید: ورزش به شما در حفظ وزن مناسب کمک خواهد کرد. همین‌طور به شما در مدیریت دیابت، کلسترول بالا و فشارخون بالا کمک می‌کند که همگی فاکتورهای خطر برای بیماری‌های قلبی هستند. با تأیید پزشکتان، حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط یا 75 دقیقه فعالیت هوازی شدید یا ترکیبی از فعالیت متوسط و شدید در هفته داشته باشید. اگر لازم بود، فعالیت را به چند جلسه 10 دقیقه‌ای در روز تقسیم کنید.
- غذاهای سالم مصرف کنید: رژیم غذایی سالم غنی از میوه، سبزی و غلات کامل (و همین طور با حداقل چربی اشباع شده، کلسترول و سدیم “نمک”) به شما در کنترل وزن، فشار خون و کلسترول کمک شایانی می‌کند.
- سیگار را ترک کنید: استعمال دخانیات عامل خطر مهمی برای بیماری‌های قلبی و خصوصاً گرفتگی عروق است. اگر سیگار می‌کشید، ترک آن بهترین گزینه برای کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عوارض آن است. اگر در ترک سیگار نیاز به کمک دارید، از پزشکتان بخواهید روش‌های ترک سیگار را به شما معرفی کند.
- بیماری‌های زمینه‌ای‌تان را مدیریت کنید: برای فشارخون بالا، کلسترول بالا یا دیابت، داروهایتان را مطابق دستور پزشک معالج مصرف کنید. از پزشکتان بپرسید هر چند وقت یک بار باید برای پیگیری بیماری‌تان به او مراجعه کنید.
- استرس را کاهش دهید: استرس می‌تواند باعث تنگ‌شدن عروق شود که خودش شانس سکته قلبی را بالا می‌برد. انجام ورزش، مراقبه ذهن‌آگاهی و ارتباط‌گرفتن با دیگران در گروه‌های حمایت‌کننده روش‌های خوبی برای کاهش استرس هستند.
عوارض سی‌تی‌آنژیو قلب
شانس خیلی کمی برای بروز سرطان چندین سال بعد پس از مواجه با تشعشع سی‌تی‌آنژیو وجود دارد که البته میزان تشعشع آن خیلی کم است. همین طور در موارد خیلی نادر، ماده کنتراست ممکن است کارکرد کلیه را تضعیف کند خصوصاً اگر از قبل دچار بیماری‌های کلیوی هستید. گاهاً هم ماده کنتراست ممکن است از ناحیه تزریق نشت کند که باعث تحریک پوست و آسیب به عروق خونی و اعصاب نزدیک به محل تزریق ماده کنتراست می‌شود.
مانند اکثر داروها، ماده کنتراست می‌تواند باعث بروز واکنش حساسیتی در برخی افراد شود که خودش را با جوش یا خارش پوست و در موارد بسیار نادر شوک آنافیلاکسی (نوعی وضعیت تهدید کننده زندگی) نشان می‌دهد.
همین طور اگر بیمار باردار باشد و تحت سی‌تی‌آنژیو قلب یا تصویربرداری‌های اشعه ایکس دیگری قرار بگیرد، جنین موجود در رحم تحت خطر خواهد بود. یعنی اگر در سنین باروری هستید از شما می‌خواهند که آزمایش بارداری بدهید تا شانس آسیب به جنین در صورت وجود به حداقل برسد.
داروهایی که قبل از انجام سی‌تی‌آنژیو برای کاهش ضربان قلب یا گشادکردن عروق به شما داده می‌شوند گاهاً باعث افت فشار خون می‌گردند، که شاید باعث سرگیجه یا سردرد شوند. در موارد خیلی نادر، این داروها باعث تنگی نفس یا بدتر شدن نارسایی قلب (که از قلب وجود داشته) می‌شوند. حین انجام کار حتماً از بابت بروز عوارض پایش خواهید شد.
فرق سی‌تی‌آنژیو با آنژیوگرافی چیست؟
سی‌تی‌آنژیوگرافی قلب و آنژیوگرافی هر دو برای تصویربرداری از عروق خونی استفاده می‌شوند، اما سی‌تی‌آنژیوگرافی کم‌تهاجمی‌تر از آنژیوگرافی سنتی است.
در آنژیوگرافی سنتی، پزشک یک کاتتر (لوله بلند و توخالی) را از طریق یک رگ بزرگ به نام شریان که معمولاً در کشاله ران یا مچ دست وارد بدن می‌کند. سپس، با استفاده از فلوروسکوپی اشعه ایکس، رنگ کنتراست را از طریق کاتتر تزریق کرده و تصاویر عروق کرونری را تهیه می‌کند.
اما در سی‌تی‌آنژیوگرافی قلب، پزشک یا تکنسین رنگ کنتراست را از طریق آنژیوکت به صورت وریدی تزریق می‌کند، به این معنی که معمولاً تزریق را در رگی در بازو یا دست انجام می‌دهند.
قیمت سی‌تی‌آنژیو قلب چقدر است؟
هزینه دقیق این آزمایش بستگی به عوامل مختلفی دارد که یکی از آنها این است که آیا در مراکز دولتی انجام می‌شود یا خصوصی. عامل دیگر خود دستگاهی است که از آن برای تصویربرداری استفاده می‌شود، و طول انجام کار و مهارت پزشک هم عوامل دیگر موثر بر هزینه آن هستند. در ضمن عواملی مانند مکان فیزیکی مرکز تصویربرداری یا نیاز به آزمایشات بیشتر نیز روی قیمت آن تأثیر می‌گذارند.
سوالات پرتکرار
چه کسی سی‌تی‌آنژیو قلب را انجام می‌دهد؟
تیمی متشکل از پزشک متخصص (رادیولوژیست، متخصص قلب و عروق)، تصویربردار پزشکی، و پرستار معمولاً در این کار همکاری می‌کنند. سپس اصولاً رادیولوژیست و یا متخصص قلب نتایج را تفسیر می‌کنند و گزارش کتبی هم برای ارائه به پزشک متخصصتان ارائه می‌دهند.
سی‌تی‌آنژیو قلب کجا انجام می‌شود؟
سی‌تی‌آنژیو قلب در بخش تصویربرداری بیمارستان‌های خصوصی و دولتی و همین‌طور در مراکز تصویربرداری خصوصی انجام می‌شود.
سی‌تی‌آنژیو قلب چقدر طول می‌کشد؟
کل فرآیند یعنی آماده‌سازی، تصویربرداری و ریکاوری معمولاً 3 تا 4 ساعت زمان می‌برد خصوصاً اگر به شما داروهای بتابلاکر داده شده باشد. البته خود فرآیند تصویربرداری اشعه ایکس حدوداً 20 دقیقه زمان می‌برد.
چه زمانی نتایج سی‌تی‌آنژیو قلب را خواهم فهمید؟
پزشک شما معمولاً نتایج آزمایش را ظرف چند روز الی چند هفته با شما در میان خواهد گذاشت. بر حسب نتایج آزمایش، شاید نیاز به معاینات پیگیری داشته باشید. یا اگر نتایج شما نشان‌دهنده شانس بروز بیماری قلبی باشد، پزشکتان درباره گزینه‌های درمانی با شما صحبت خواهد کرد.
سی‌تی‌آنژیو قلب چقدر دردناک است؟
این آزمایش درد ندارد اما برخی افراد داخل دستگاه سی‌تی‌اسکن دچار اضطراب می‌شوند.
آیا سی‌تی‌آنژیو قلب از تست استرس هسته‌ای ایمن‌تر است؟
خیلی از سیستم‌های جدیدتر سی‌تی‌آنژیو دوزهای به شدت کمتری از تشعشع را نسبت به تست‌های استرس هسته‌ای وارد بدن می‌کنند.
چه مدت پس از سی‌تی‌آنژیو قلب باید در بیمارستان بمانیم؟
معمولاً همان روز مرخص خواهید شد اگرچه در برخی موارد شاید نیاز باشد یک شب در بیمارستان بستری شوید.
