واریس واژن به واریسی شدن رگ‌های داخل یا اطراف واژن گفته می‌شود. این نوع رگ‌ها در زنان در دوران بارداری ایجاد می‌شوند و اکثر زنانی که مبتلا به واریس واژن هستند، ممکن است در قسمت‌های دیگر بدن هم واریس داشته باشند. در این مقاله، دلایل و علائم واریس واژن و درمان‌های موجود برای مواردی که این رگ‌ها خودبه‌خود و به مرور زمان بهبود نمی‌یابند را بررسی می‌کنیم. باید توجه داشته باشید که برای درمان واریس واژن، باید به پزشک ماهر و مجربی مراجعه کنید که با درمان و کنترل عوارض این مشکل آشنایی دارد. این کار باعث کاهش خطرات و عوارض جانبی و طول دوران نقاهت خواهد شد.
علائم واریس واژن
علاوه بر رگ‌های پیچ خورده و متورم در لبه‌های بیرونی واژن که ناشی از تجمع خون در رگ‌ها هستند، علامت اصلی دیگر واریس واژن، درد داخل یا اطراف ناحیه‌ی تناسلی است. این ناحیه ممکن است همانند کبودی، حساس و متورم شود. علائم دیگری شامل احساس فشار یا پری در ناحیه‌ی تناسلی، تورم داخل یا اطراف واژن و درد اطراف لگن و یا پایین کمر است که معمولاً به شکل درد مبهم توصیف می‌شود. این درد معمولاً در طول روز بیشتر است و ممکن است حین آمیزش و قبل یا در طی قاعدگی نیز احساس شود. برخی از زنان رگ‌های واریسی مشهودی در اطراف واژن، داخل و پشت ران‌ها دارند، در حالی که این مشکل در برخی دیگر مشهود نیست و علائم دیگری مانند درد دارد. واریس لگنی می‌تواند تکرار ادرار را افزایش دهد. جنبه‌ی روانی این مشکل نیز می‌تواند باعث اضطراب و افسردگی شود. این رگ‌ها ممکن است آبی، بنفش یا همرنگ پوست باشند و رگ‌های برجسته‌ای داشته باشند که با رنگ آبی یا بنفش از زیر پوست نمایان هستند.
این رگ‌ها ممکن است ناحیه‌ی پرینه، ناحیه‌ی بین واژن و مقعد، را نیز درگیر کنند. برخی از زنان مبتلا به واریس واژن به هموروئید نیز مبتلا می‌شوند.
باید توجه داشته باشید که واریس واژن مشکلی در طول زایمان ایجاد نمی‌کند و معمولاً 6 هفته بعد از تولد نوزاد، خودبه‌خود بهبود می‌یابد. جریان خون در این رگ‌ها کم است، در نتیجه حتی اگر پاره شوند هم می‌توان خونریزی را به سادگی کنترل کرد.
دلایل واریس واژن
بارداری رایج‌ترین دلیل واریس واژن است. 18-22 درصد زنان باردار و 22-34 درصد زنانی که در ناحیه‌ی لگن خود واریس دارند، به واریس واژن مبتلا می‌شوند.
حدود 4% زنان مبتلا به واریس واژن بوده‌اند. این مشکل معمولاً در دوران بارداری رخ می‌دهد و 6 هفته بعد از زایمان خودبه‌خود برطرف می‌شود.
واریس واژن در زنانی که باردار نبوده‌اند غیرعادی است. اگرچه گاهی اوقات این مشکل در زنان مسن به دلیل ایستادن طولانی مدت رخ می‌هد. زنانی که در قسمت‌های دیگر بدن خود واریس دارند نیز ممکن است به واریس واژن مبتلا شوند.
همه‌ی رگ‌های موجود در بدن انسان دریچه‌ای دارند که از بازگشت خون به داخل رگ جلوگیری می‌کند. رگ‌های پایین تنه باید به سختی کار کنند تا بتوانند خون را به قلب بازگردانند.
در طول دوران بارداری افزایش جریان خون در واژن و فشار وارد بر پایین تنه باعث می‌شود که خون نتواند به راحتی در مسیر درست حرکت کند؛ این امر باعث برگشتن خون شده و رگ‌ها را دچار واریس خواهد کرد.
همچنین در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و فشار وارد بر رگ اصلی و بزرگی به نام ورید اجوف تحتانی (وناکاوا)، رگ‌ها گشاد می‌شوند و واریس ایجاد می‌شود.
واریس مشکلی موروثی نیز هست؛ در نتیجه زنانی که اعضای خانواده‌شان این مشکل را دارند ممکن است به این مشکل مبتلا شوند.
دلیل نادر آن نیز می‌تواند تومور لگنی باشد که باعث جلوگیری از تخلیه‌ی رگ‌ها شده باشد.
رایج‌ترین دلایل واریس واژن در زنان عبارتند از:
افزایش حجم خون
با رشد جنین، میزان خون لازم برای تغذیه‌ی جنین افزایش می‌یابد. در واقع حجم خون زنان در بارداری 30-100% یا به طور متوسط 45% افزایش می‌یابد.
هورمون‌ها
هورمون پروژسترون به رگ‌ها اجازه می‌دهد تا گشاد شده و بتوانند خون اضافی را عبور دهند. گاهی اوقات رگ‌ها بعد از گشاد شدن در طول بارداری، به حالت قبل خود باز نمی‌گردند و باعث می‌شوند که خون به داخل رگ بازگردد و واریس متورم یا رگ‌های عنکبوتی ایجاد شود.
فشار
همانطور که ممکن است بدانید، خون اضافی و اینکه جنین در کجا قرار دارد، حرکت می‌کند و لگد می‌زند، فشار زیادی بر رگ‌های لگن به وجود خواهد آورد. حدوداً در اواخر سه‌ماهه‌ی آخر بارداری بدن تلاش می‌کند تا با گرانش مقابله کرده و خون را از پاها به طرف بالا و قلب و ریه‌ها حرکت دهد. همچنین همراه با رشد جنین رحم نیز بزرگ می‌شود؛ فشار اضافی بر شکم وارد می‌شود و باعث فشار بر رگ‌های لگن و پاها می‌گردد.
این فشار اضافی باعث گشاد شدن بیشتر رگ‌ها شده و بعد از زایمان بازگشت آن‌ها به حالت قبل دشوارتر خواهد شد. این امر باعث بروز مشکل در دریچه‌ها و بروز رگ‌های عنکبوتی و واریس و واریس لگنی خواهد شد.
مولتی‌پار
در هر بارداری، افزایش حجم خون، تغییرات هورمونی و فشار اضافی در ناحیه‌ی لگن وجود دارد و باعث می‌شود بازگشت رگ‌ها به حالت اندازه‌ی قبل خود دشوار شود. با گشادتر شدن رگ‌های لگنی در هر بارداری، دریچه‌ها دیگر بسته نخواهند شد و خون به داخل رگ باز خواهد گشت. این امر باعث بروز واریس در ناحیه‌ی لگن یا پاها خواهد شد.
اگرچه بارداری رایج‌ترین دلیل واریس واژن است، عوامل خطر دیگری نیز وجود دارد که باعث استعداد ابتلا به این مشکل عروقی در برخی زنان خواهد شد و این عوامل خطر عبارتند از:
ژنتیک
با وجود اینکه هنوز دلیل اصلی این امر مشخص نیست، اما اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ فردی یا حتی اجداد او واریس داشته باشند، احتمال ابتلا به واریس در او افزایش خواهد یافت. این مورد برای واریس واژنی نیز صدق می‌کند.
اختلالات عروق لگنی
اختلالات عروق لگنی که قبلاً با نام سندرم احتقان لگن شناخته می‌شد، زمانی رخ می‌دهد که عروق لگنی نتوانند خون را از لگن خارج کنند و به مرور زمان این امر باعث گشاد شدن رگ‌ها و پیچ‌خوردگی آن‌ها شده و خون بیشتری داخل آن‌ها جمع خواهد شد. اگرچه این مشکل بیشتر ناشی از مولتی‌پار است، اما ممکن است در زنانی که تا به حال باردار نشده‌اند نیز به خاطر فشار بر رگ‌های ناحیه‌ی لگن رخ دهد.
چاقی
افرادی که شاخص توده‌ی بدنی (BMI) 30 یا بالاتر دارند، به خاطر فشار اضافی بر رگ‌ها، در معرض خطر ابتلا به واریس هستند.
تشخیص واریس واژن
بسیاری از زنان مبتلا به واریس واژن، علامتی غیر از رگ‌های متورم ندارند. معمولاً پزشک می‌تواند با معاینه‌ی ساده آن‌ها را ببیند و تشخیص دهد. گاهی اوقات واریس واژن نشانه‌ی مشکل زمینه‌ای مربوط به گردش خون می‌باشد. ممکن است پزشک سؤالاتی درباره‌ی گردش خون فرد و ابتلا به واریس در قسمت‌های دیگر بدن بپرسد.
درمان واریس واژن
دو نوع درمان برای واریس واژن وجود دارد. اکثر زنان ترجیح می‌دهند که با جراحی درمان شوند. با این حال، اگر باردارید، روش‌های غیرجراحی نیز وجود دارند که می‌توانید برای درمان واریس در ناحیه‌ی واژن از آن‌ها استفاده کنید.
روش‌های جراحی
در موارد شدید واریس واژنی، پس از زایمان، اگر مشکل برطرف نشود، چندین روش جراحی برای درمان وجود دارد. بسیاری از پزشکان ترجیح می‌دهند تا پس از زایمان منتظر بمانند، زیرا تعداد زیادی از بیماران پس از زایمان به طور طبیعی بهبود می‌یابند. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
1. فلبکتومی: این روش شامل برداشتن رگ از طریق برش‌های کوچک در پوست است.
2.اسکلروتراپی: در این روش، محلولی به رگ تزریق می‌شود که باعث بسته شدن رگ می‌شود. اسکلروتراپی یکی از روش‌های متداول برای درمان واریس واژن است.
3. آمبولیزاسیون ترانس‌کاتتر: در این روش، دارویی از طریق کاتتر به رگ تزریق می‌شود که باعث قطع جریان خون در رگ می‌شود. کاتتر رگ معیوب را با کویل مسدود می‌کند. این روش از تصویربرداری فلوروسکوپی استفاده می‌کند که نوعی تصویربرداری اشعه‌ی ایکس است و به پزشک کمک می‌کند تا کاتتر را به سمت رگ واریسی هدایت کند.
این جراحی‌ها معمولاً با بیهوشی عمومی و به صورت سرپایی انجام می‌شوند، به این معنی که فرد در حالت بیهوشی است و دردی احساس نخواهد کرد.
اگر نگران علائم و واریس خود هستید یا ناراحتی دارید، به متخصص عروق مراجعه کنید تا برنامه‌ی درمانی مناسب برای رگ‌های شما تعیین شود.
روش‌های غیرجراحی
اگر تلاش‌هایتان برای عدم ابتلا به واریس واژن در طول بارداری بی‌نتیجه بوده، روش‌های ایمنی برای درمان این مشکل یا حداقل کاهش ناراحتی آن وجود دارد. در اینجا به برخی از روش‌های درمانی که می‌توانند کمک کننده باشند اشاره می‌شود. هدف این درمان‌ها معمولاً کنترل علائم در منزل است، چون معمولاً واریس واژن 1 ماه بعد از زایمان برطرف خواهد شد.
از نشستن یا ایستادن درازمدت خودداری کنید
این حالت‌ها باعث فشار زیاد به طرف پایین و همچنین فشار بر لگن و واژن می‌شوند و کار رگ‌ها را دشوار می‌کنند. به مرور زمان این امر باعث ضعیف شدن و گشاد شدن رگ‌ها می‌شود. پس در زمان نشستن پاهایتان را بالا بگیرید.
لباس‌های مخصوص حمایتی و فشاری بپوشید
استفاده از لباس‌های مخصوصی که از بافت واژن حمایت می‌کنند و به این ناحیه فشار وارد می‌کنند، می‌تواند باعث کاهش ناراحتی واریس واژن و جلوگیری از بدتر شدن آن شود. این لباس‌ها عبارتند از: کریدل بارداری، فشاردهنده‌ی کف لگن و شلوار بارداری و بعد از زایمان بائوبی (Baobei). جوراب‌های فشاری ساق بلند هم می‌توانند برای واریس واژن مفید باشند.
در پایان روز لگن و پاهایتان را مدتی بالا نگه دارید
طاق‌باز بخوابید و زیر باسنتان چند بالش یا زیرنشیمنی لگنی قرار دهید که باعث کمک به کاهش تورم و بهبود جریان خون خواهد شد. همچنین می‌توانید بالشی زیر ران پای راستتان قرار دهید تا کمی به طرف چپ بچرخید. همچنین می‌توانید در همین وضعیت حرکت کگل را انجام دهید تا به جریان بهتر خون کمک کنید. این روش برای افرادی که شغلی دارند که باعث می‌شود در طول روز زیاد سرپا بایستند بسیار مفید است.
روی واژن یخ قرار دهید
استفاده از کیسه یخ روی واژن به مدت چند دقیقه و چند بار در روز، می‌تواند درد را تسکین داده و تورم این ناحیه را کم کند. برخی از لباس‌های حمایت از لگن هستند که جاهای مخصوصی برای کیسه یخ دارند و این امر باعث می‌شود که کار شما راحت‌تر شود، همچنین می‌توانید یک کیسه لوبیای یخ‌زده را داخل پارچه بپیچید و به روشی که در بالا ذکر شد بخوابید و آن را روی ناحیه‌ی مورد نظر قرار دهید. چندین بار در روز و هر بار به مدت 20 دقیقه این کار را انجام دهید.
به پهلوی چپ بخوابید
این کار باعث کاهش فشار بر ورید اجوف (وناکاوا) شده و جریان خون به پایین تنه و لگن را بهبود می‌بخشد.
در طول روز اجسام کمتری بلند کنید
این مورد می‌تواند به این معنا باشد که باید برای مدتی برنامه‌ی ورزشی خود را تغییر دهید؛ یا می‌تواند به این معنا باشد که باید کارتان را سبک‌تر کنید. همچنین زنان بارداری که کودکی دارند که باید او را بغل کنند نیز باید به این نکته توجه کنند.
بازدم عمیق داشته باشید
هرچه در طول روز فشار را بهتر کنترل کنید، فشار کمتری به واژن وارد خواهد شد. یکی از روش‌های موجود برای این منظور، بازدم عمیق و کنترل شده در زمان بلند کردن اجسام است. این کار باعث کاهش فشار وارد بر شکم شده و فشار بر واژن را نیز کاهش خواهد داد.
از توالت اسکوات استفاده کنید
بله، درست است. اصلاح شکل توالت می‌تواند فشار وارد بر کف لگن و واژن را کاهش دهد. همچنین باید در زمان ادرار یا مدفوع کردن از روش بازدم آرام و کنترل شده استفاده کنید.
به فیزیوتراپیست کف لگن مراجعه کنید
فیزیوتراپیست‌های کف لگن می‌توانند به بیماران راه‌های کنترل فشار در طول روز را آموزش دهند، فعالیت‌هایی که باعث بدتر شدن واریس می‌شوند را اصلاح کنند و ضعف یا سفتی عضلات کف لگن را در فرد بررسی کنند (هر دو حالت باعث بدتر شدن واریس می‌شوند).
کورتیکواستروئیدها
اگر پزشکتان اجازه دهد، می‌توانید کمی کرم کورتیکواستروئید بدون نیاز به نسخه (OTC) را برای تسکین خارش و التهاب به واژن بمالید.
پزشکان توصیه نمی‌کنند که واریس واژن در طول بارداری درمان شود، چون معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود. اگر این رگ‌ها چند ماه بعد از زایمان برطرف نشدند، می‌توان از روش‌های جراحی کمک گرفت.
خطرات و مشکلات واریس واژن
جریان ضعیف خون می‌تواند باعث تجمع خون در رگ‌ها شده و لخته‌ی خونی خطرناکی به نام ترومبوز ورید عمقی (DVT) را ایجاد کند.
لخته‌ی خون در عمیق‌ترین رگ‌ها، می‌تواند از رگ جدا شده و در بدن حرکت کند. DVT یک عارضه‌ی مرگبار است.
DVT مربوط به واریس واژن بسیار نادر است. با این حال پزشک رگ‌ها را بررسی خواهد کرد تا ببیند که لخته‌ای ایجاد نشده باشد. علائم وجود لخته در رگ عبارتند از دردناک شدن، قرمزی، تورم و سفتی رگ. زنان باید این علائم را فوراً به پزشک اطلاع دهند.
برخی از زنان نگران تأثیر واریس واژن در زمان زایمان هستند. این رگ‌ها خونریزی زیادی نخواهند داشت و ربطی به مشکلات زایمان ندارند.
در برخی از زنان واریس واژن باعث بروز درد مزمنی به نام سندروم احتقان لگن خواهد شد. آسیب به رگ‌های واژن و ناحیه‌ی تناسلی می‌تواند باعث واریسی شدن رگ‌های متعدد شده و این امر می‌تواند به تورم و محدود شدن جریان خون در این ناحیه منجر شود.
درمان خانگی با یخ و گرما می‌تواند مفید باشد، اما برخی از زنان برای درمان این رگ‌ها نیازمند جراحی هستند.
جلوگیری از واریس واژن
چون نمی‌توان جلوی افزایش خون، هورمون‌ها و فشار در طول دوران بارداری را گرفت، کار زیادی برای جلوگیری از واریس، مخصوصاً در صورت وجود سابقه‌ی فامیلی یا استعداد ارثی، نمی‌توان انجام داد.
اما راه‌هایی وجود دارند که می‌توانید برای جلوگیری از ابتلا به واریس واژن یا کنترل آن در صورت بروز، استفاده کنید. مثلاً ورزش کردن باعث بهبود گردش خون و گردش خون سالم می‌شود.
رژیم غذایی متعادل هم می‌تواند کمک کننده باشد. اکثر افراد در طول دوران بارداری افزایش وزن پیدا می‌کنند، اما چاقی یکی از عوامل خطر ابتلا به واریس است. بنابراین باید با مصرف غذاهای مقوی و فعالیت داشتن، در محدوده‌ی افزایش وزن سالم در بارداری بمانید.
علاوه بر این، از پاهایتان بیشتر مراقبت کنید. در زمان نشستن پاهایتان را بالا بگیرید، کفش پاشنه‌بلند یا کفش‌های نامناسب نپوشید و مدام حالتتان را از نشسته به ایستاده تغییر دهید یا کمی قدم بزنید.
خلاصه
واریس واژن می‌تواند ترسناک باشد و برخی از زنان خجالت می‌کشند که درباره‌ی آن با پزشکشان صحبت کنند. با این حال این مشکل در رگ‌ها رایج است و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. زنان باید برای تشخیص درست و اطمینان از اینکه این رگ‌ها به مرور زمان برطرف خواهند شد، به پزشک مراجعه کنند.
سؤالات متداول
آیا واریس واژن دائمی است؟
بیشتر موارد واریس واژن پس از زایمان بهبود می‌یابد و دائمی نیست. اما زنانی که در یک بارداری این مشکل را تجربه کرده‌اند، ممکن است در بارداری‌های بعدی دوباره با آن مواجه شوند. همچنین، رگ‌ها در بارداری‌های بعدی ممکن است بدتر و دردناک‌تر شوند. اگر وضعیت بهبود نیابد، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و دلایل زمینه‌ای این مشکل، مانند جریان خون ضعیف، را بررسی کنید. پزشکان می‌توانند این رگ‌ها را با جراحی سرپایی به راحتی از بدن خارج کنند. اما برای زنانی که سابقه‌ی واریس دارند، احتمال دوباره مبتلا شدن به این مشکل وجود دارد، بنابراین بهتر است اجازه داد تا این رگ‌ها به طور طبیعی خودبه‌خود بهبود یابند.
واریس واژن چگونه است؟
اگرچه تشخیص واریس واژن، مخصوصاً در طول بارداری مشکل است، اما برخی از علائم عبارتند از: رگ‌های متورم و پیچ‌خورده در ناحیه‌ی واژن، درد یا فشار در واژن، درد و ناراحتی در زمان ایستادن یا راه رفتن.
آیا واریس واژن خودبه‌خود برطرف می‌شود؟
معمولاً واریس واژن دائمی نیست. علائم آن مدت کوتاهی بعد از زایمان برطرف می‌شوند. با این حال زنانی که در یک بارداری به این مشکل مبتلا می‌شوند، در بارداری‌های بعدی نیز مبتلا خواهند شد. همچنین رگ‌ها در بارداری‌های بعدی بدتر و دردناک‌تر خواهند شد.
واریس واژن چقدر متداول است؟
واریس واژن یا واریس رگ‌های واژن به رگ‌های متسع لابیا ماژور و لابیا مینور گفته می‌شود و در 22%-34% از زنان مبتلا به واریس لگنی و 18%-22% زنان باردار دیده می‌شود.
آیا واریس واژن باعث پارگی رگ در زمان زایمان خواهد شد؟
خطر آن در زمان زایمان طبیعی این است که واریس واژن می‌تواند باعث خونریزی شدید در اثر پارگی رگ در طول زایمان طبیعی شود.
آیا واریس واژن باعث تشکیل لخته‌ی خونی می‌شود؟
اگر مبتلا به واریس واژن هستید ممکن است مشکلات مربوط به لخته‌ی خون پیدا کنید که باعث ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا آمبولی ریه (PE) و درد مزمن در ناحیه‌ی واژن خواهد شد.
در چه صورتی باید نگران واریس واژن در دوران بارداری باشم؟
اگر متوجه شدید که این رگ‌ها سفت، داغ یا دردناک هستند یا پوست این قسمت قرمز شده است، به پزشک مراجعه کنید. معمولاً واریس بعد از زایمان و برداشته شدن فشار رحم از روی ورید اجوف تحتانی (وناکاوا) بهبود می‌یابد.
