از روش آنژیوگرافی از راه دست برای تشخیص و درمان برخی از بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود. در طول این پروسه پزشک یک لوله نازک و بلند (کاتتر) را وارد شریان رادیال می‌کند. شریان رادیال رگ خونی است که درون دست و بازو جریان دارد. سپس به کمک تصویر اشعه ایکس کاتتر را درون رگ حرکت داده و وارد قلب می‌کند. انجام آنژیوگرافی از راه دست نسبت به کشاله ران مزایایی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
مزایای آنژیوگرافی از راه دست چیست؟
موقعیت سطحی شریان رادیال انجام هموستاز را ساده‌تر کرده و عوارض خونریزی در محل بریدگی را عملاً برطرف می‌سازد. دستگاه‌های فشرده‌سازی ارزان‌قیمت به‌سادگی باعث هموستاز شده و استفاده از نیروی انسانی را به حداقل می‌رسانند. بیماران بلافاصله بعد از جراحی، سرپا می‌شوند و مدت بستری‌شدن آن‌ها در بیمارستان به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. علاوه بر این در مقایسه با روش فمورال به دلیل کاهش عوارض عروقی و مدت بستری‌شدن در بیمارستان، از نظر هزینه‌ها نیز برای بیمار مقرون‌به‌صرفه‌تر محسوب می‌شود.
از دیدگاه بیمار، بهترین مزیت این روش کاهش عوارض ناشی از آن می‌باشد. سرپا شدن و بهبود یافتن سریع نیاز به استفاده از سوند و روی تخت ماندن و در نتیجه ابتلا به کمردرد را کاهش می‌دهد علاوه بر این با وجود تکنولوژی‌های جدید و پیشرفت تکنیک‌ها بیمار در مقایسه با روش فمورال در زمان قراردادن و خارج‌کردن کاتتر درد کم‌تری احساس می‌کند. به همین دلیل بیماران انجام آنژیوگرافی از راه دست را نسبت به روش فمورال ترجیح می‌دهند.
شریان رادیال سمت چپ یک موقعیت عالی برای جراحی‌ها و معاینات داخلی نظیر جراحی بای‌پس شریان پستانی سمت چپ محسوب می‌شود. استفاده از آنژیوگرافی فمورال برای این پروسه‌ها در برخی موارد به دلیل پیچ‌خوردگی شدید شریان، هدایت‌نکردن صحیح کاتتر و سختی در رسیدن به نواحی دیستال به کمک کاتترهای بالونی با طول استاندارد چالش‌برانگیز می‌باشد. دایسکشن شریان آئورت یکی از جدی‌ترین عوارض ناشی از این روش محسوب می‌شود. با انجام آنژیوگرافی از طریق شریان رادیال مسیر دسترسی به قلب کوتاه‌تر و مستقیم شده و پروسه ساده‌تر می‌گردد. در جدول زیر دو روش آنژیوگرافی از طریق دست و کشاله ران با هم مقایسه شده‌اند:
|
آنژیوگرافی رادیال |
آنژیوگرافی فمورال |
|
|
محل دسترسی |
شریان رادیال در دست | شریان فمورال در کشاله ران |
|
پروسه |
وارد کردن کاتتر از طریق شریان رادیال | قراردادن و وارد کردن کاتتر از طریق شریان فمورال |
|
مزایا |
– ریسک عوارض کمتر مانند خونریزی – سرپا شدن سریع بیمار بعد از پروسه – ریسک عوارض کمتر در محل ایجاد بریدگی – افزایش میزان راحتی و رضایت بیمار |
– بزرگ‌تر بودن شریان و حرکت راحت‌تر کاتتر – دسترسی بیشتر برای معاینات و درمان‌های پیچیده‌تر – بالاتر بودن میزان موفقیت در برخی از درمان‌ها |
|
معایب |
– کوچک بودن شریان و محدود شدن دامنه مانور کاتتر – نیاز به داشتن مهارت تخصصی برای انجام آنژیوگرافی رادیال – قرار گرفتن اپراتور در معرض تابش پرتو بیشتر |
– افزایش خطر بروز عوارض در محل بریدگی – بستری‌شدن طولانی‌تر بعد از پروسه – خطر خونریزی خلق صفاقی – داشتن درد و ناراحتی |
|
کاربرد |
مناسب برای بیشتر روش‌های تشخیصی و برخی روش‌های درمانی | مناسب برای بسیاری از پروسه‌ها از جمله مداخلات پیچیده |
|
دوران ریکاوری |
دوران نقاهت کوتاه بعد از پروسه | بستری‌شدن طولانی‌تر و روند بهبودی آرام‌تر |
آنژیوگرافی از راه دست در چه مواقعی لازم است؟
یک فرد ممکن است بنا به دلایل مختلفی از جمله درد قفسه سینه به این پروسه نیاز پیدا کند. به کمک آنژیوگرافی می‌توان متوجه شد که آیا شریان‌های قلب به دلیل بیماری‌های عروق کرونر مسدود شده‌اند یا خیر. همچنین این روش به پزشک کمک می‌کند تا مناسب‌ترین و بهترین روش درمان بیماری فرد را تشخیص دهد.
درصورتی‌که یکی از عروق کرونر شما مسدود شده باشد، باید تحت آنژیوپلاستی عروق کرونر قرار گیرید. در طول این پروسه یک بالن به ابتدای کاتتر متصل می‌شود. زمانی که بالن در جای خود قرار گرفت، باد شده و پلاک‌ها را به دو طرف دیوارهای رگ فشار می‌دهد. از این طریق شدت‌جریان خون درون شریان افزایش می‌یابد. علاوه بر این در اغلب موارد برای جلوگیری از بسته‌شدن مجدد رگ، یک استنت یا فنر نیز درون آن قرار می‌دهند.
علاوه بر این پزشکان از آنژیوگرافی از راه دست برای انجام دیگر روش‌های درمانی قلب نیز استفاده می‌کنند. برای مثال می‌توان از این روش برای باز کردن دریچه‌های قلب استفاده کرد چرا که در مقایسه با جراحی باز قلب کم تهاجمی‌تر می‌باشد. این روش نباید در بیماران بدون قوس کف دست سالم و بدون خون‌رسانی کامل به دست انجام شود.
آمادگی لازم برای انجام آنژیوگرافی از راه دست
در خصوص نحوه آماده‌شدن با پزشک خود مشورت نمایید. نباید در شب قبل از آنژیوگرافی چیزی بخورید یا بیاشامید. همچنین باید مصرف برخی از داروهای خود را نیز متوقف کنید.
ممکن است پزشک قبل از آنژِیوگرافی چند آزمایش دیگر نیز از شما بگیرد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- عکس اشعه ایکس از قفسه سینه
- الکتروکاردیوگرام برای بررسی ریتم ضربان قلب
- آزمایش خون برای بررسی سلامت عمومی بدن
- اکوکاردیوگرام، برای بررسی آناتومی قلب و میزان جریان خونی که به آن وارد می‌شود.
قبل از شروع پروسه یک سرم به دست یا بازوی شما متصل می‌گردد. تمامی موهای اطراف ناحیه‌ای که کاتتر درون آن قرار می‌گیرد باید تراشیده شوند. همچنین برای جلوگیری از لخته‌شدن خون به شما دارو تزریق خواهد شد.
آنژیوگرافی از راه دست چگونه انجام می‌شود؟
در خصوص این که باید در زمان آنژیوگرافی انتظار چه چیزی را داشته باشید از پزشک خود سؤال نمایید. جزئیات پروسه بسته به دلیل آنژیوگرافی در هر فرد متفاوت می‌باشد. در اغلب موارد آنژیوگرافی توسط متخصص قلب و تیمی از کمک پرستاران و پزشکان متخصص انجام می‌شود. روش انجام این پروسه به‌طورکلی به شرح زیر می‌باشد:
- به شما دارو تزریق می‌شود تا گیج و خواب‌آلوده شوید. با این حال در حین انجام پروسه هوشیار هستید. در برخی موارد ممکن است این پروسه تحت بیهوشی کامل انجام شود.
- در طول پروسه تیم پزشکی علائم حیاتی شما را به طور مرتب بررسی می‌کنند.
- جریان خون در مچ دست و بازو قبل از آنژیوگرافی بررسی می‌شود.
- یک داروی بی‌حس‌کننده به بازوی شما تزریق شده تا محلی که کاتتر درون آن قرار می‌گیرد را بی حس نماید.
- پزشک از یک سوزن برای دسترسی به رگ خونی در بازو استفاده می‌کند. به‌ندرت برای دسترسی به رگ به ابزارهای جراحی نیاز می‌شود.
- پزشک یک سیم نازک را درون رگ قرار داده و آن را به سمت قلب می‌فرستد.
- در این حالت سیم را به‌عنوان راهنما در نظر گرفته و سپس کاتتر را بر روی آن قرار می‌دهند. زمانی که کاتتر به قلب رسید، سیم از رگ خارج می‌شود.
- ممکن است پزشک برای بررسی جایگاه دقیق کاتتر از عکس اشعه ایکس و اکوکاردیوگرام استفاده کند.
- با استفاده از کاتتر پزشک مراحل بعدی آنژیوگرافی مانند باز کردن عروق کرونری مسدود شده را شروع می‌نماید.
- بعد از اتمام پروسه، کاتتر از رگ خارج می‌شود.
- در نهایت، محل قراردادن کاتتر بسته و بانداژ می‌گردد. ممکن است تیم پزشکی برای جلوگیری از خونریزی مدتی محل بریدگی را فشار دهند.
مراقبت‌‍‌های بعد از آنژیوگرافی از راه دست
می‌توانید در خصوص اقدامات بعد از آنژیوگرافی از پزشک خود سوال بپرسید. ممکن است پزشک با توجه به دلیل انجام آنژیوگرافی، تجویزات خاصی برای شما داشته باشد. به‌طورکلی:
- ممکن است برای چند ساعت احساس گیجی و خواب‌آلودگی داشته باشید.
- ضربان قلب، تنفس، فشار خون و سطح اکسیژن خون شما به طور دائم چک می‌شود.
- ممکن است در محل بریدگی کمی احساس سوزش داشته باشید، اما این درد و سوزش شدید نمی‌باشد. در صورت نیاز می‌توانید از داروهای مسکن استفاده کنید.
- در صورت باز کردن شریان‌های قلب و فنر زدن، پزشک برای جلوگیری از لخته‌شدن خون برای شما داروهای ضدانعقاد تجویز می‌کند.
- همچنین ممکن است پزشک دستور دهد تا دوباره آزمایش‌هایی نظیر الکتروکاردیوگرام و اکوکاردیوگرام انجام دهید.
- درصورتی‌که شرایط شما پایدار باشد می‌توانید در همان روز پروسه، مرخص شده و به خانه بازگردید. در این صورت باید یک همراه داشته باشید تا شما را به خانه باز گرداند.
بعد از ترک بیمارستان:
- از پزشک در خصوص داروهایی که باید مصرف کنید سوال نمایید. ممکن است مجبور شوید برای مدتی داروهای ضدانعقاد خون و آنتی‌بیوتیک مصرف نمایید. همچنین در صورت نیاز می‌توانید از داروهای مسکن استفاده کنید.
- می‌توانید در مدت کوتاهی بعد از آنژیوگرافی فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرید؛ اما باید تا چند روز از انجام فعالیت‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزید.
- حتماً در جلسات تعیین شده دوباره به پزشک مراجعه نمایید.
در صورت داشتن علائمی چون افزایش تعریق، درد قفسه سینه، افزایش خونریزی، خارج‌شدن ترشح و چرک، داشتن تب و دیگر علائم شدید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. پیروی‌کردن از دستورالعمل‌های پزشک در خصوص داروهای مصرفی، رژیم غذایی، نحوه مراقبت از زخم و میزان فعالیت‌های ورزشی ضروری می‌باشد.
در صورت بروز موارد زیر سریعاً با پزشک تماس بگیرید:
- خونریزی، ایجاد کبودی و تورم در محل قراردادن کاتتر
- افزایش درد و ناراحتی در محل قراردادن کاتتر
- داشتن علائم عفونت مانند قرمز شدن پوست، خارج‌شدن چرک و تب
- تغییر دما و رنگ پا یا بازویی که برای آنژیوگرافی استفاده شده است.
- احساس ضعف و بی‌حسی در دست یا پایی که کاتتر درون آن قرار داده شده.
- احساس درد در قفسه سینه و نفس‌تنگی
درصورتی‌که محل بریدگی با وجود ایجاد فشار و بانداژ باز هم خونریزی شدید داشت و یا دچار ورم شدید شد سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.
نتایج آنژیوگرافی از دست
به کمک آنژیوگرافی می‌توان متوجه شد چه مشکلی در سیستم عروق خونی شما ایجاد شده است. این آزمایش نشان می‌دهد:
- چه تعداد از عروق کرونری شما به‌وسیله پلاک‌های چربی تنگ و یا مسدود شده‌اند.
- به طور دقیق کدام قسمت از رگ مسدود شده است.
- میزان جریان خون مسدود شده درون رگ چقدر است.
- وضعیت عروق کرونری که در گذشته بای‌پس شده‌اند چگونه است.
- وضعیت جریان خون درون رگ‌ها و نحوه خون‌رسانی به قلب چگونه است.
پزشک با توجه به این اطلاعات می‌تواند بهترین روش درمانی برای شما را تشخیص دهد و متوجه شود وضعیت بیماری قلبی شما تا چه میزان خطرناک است. به‌عنوان‌مثال بسته به نتایج دست آمده پزشک تصمیم می‌گیرد که برای رفع گرفتگی عروق کرونری از آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری استفاده نماید. همچنین در برخی موارد برای جلوگیری از انجام دوباره پروسه، آنژیوگرافی یا استنت‌گذاری در زمان انجام آنژیوگرافی انجام می‌شود.
عوارض آنژیوگرافی از راه دست
به‌طورکلی عوارض و خطرات آنژیوگرافی پایین می‌باشد. حتی انجام آنژیوگرافی از راه دست این عوارض را کمتر نیز می‌کند. با این حال برخی از خطرات احتمالی این پروسه به شرح زیر می‌باشند:
- ریتم قلبی غیرطبیعی
- سوراخ‌شدن قلب یا عروق کرونر
- واکنش آلرژیک
- ایجاد لخته خونی. این عارضه می‌تواند منجر به بروز سکته قلبی یا مشکلات دیگر شود.
- نارسایی کلیه
- عفونت
- خونریزی شدید
- درد و تورم در قسمت قراردادن کاتتر
- آسیب‌دیدگی عصب‌ها در دست و مچ
- آسیب‌دیدگی رگ‌هایی که به دست و مچ خون‌رسانی می‌کنند.
- مرگ (در موارد بسیار نادر)
این عوارض در هر فرد بسته به سن، بیماری که دارد و دلیل که برای آن تحت آنژیوگرافی قرار می‌گیرد متفاوت می‌باشد. به همین دلیل بهتر است در خصوص این عوارض با پزشک خود صحبت نمایید.
سوالات متداول
به طور معمول آنژیوگرافی از طریق دست چه مدت طول می‌کشد؟
بسته به پیچیده بودن شرایط بیمار این پروسه بین 30 دقیقه تا یک ساعت زمان می‌برد.
چه مدت بعد از آنژیوگرافی شریان رادیال بهبود می‌یابد؟
گرفتگی رگ ظرف مدت 2 تا 4 هفته برطرف می‌شود و کبودی ناشی از قراردادن کاتتر نیز در کمتر از یک هفته بهبود می‌باید.
آیا می‌توان بعد از آنژیوگرافی از راه دست راه رفت؟
به دلیل این که در این پروسه کاتتر درون بازو قرار داده می‌شود می‌توانید بلافاصله بعد از اتمام آن نشسته و یا کمی راه بروید.
آیا می‌توان بعد از آنژیوگرافی با دست خودکار کنیم؟
بعد از آنژیوگرافی، بازو یا کشاله ران شما برای 1 تا 2 رو کبود شده و کمی دردناک خواهد بود به همین دلیل بهتر است در این مدت زیاد با این اندام‌ها کار نکنید.
آیا آنژیوگرافی از راه دست یک جراحی کامل محسوب می‌شود؟
آنژیوگرافی به طور معمول یک پروسه ایمن و بدون درد محسوب می‌شود و نرخ بروز عوارض در آن بسیار پاین می‌باشد. به همین دلیل لازم نیست در خصوص آن نگران باشید.
آیا می‌توان به کمک آنژیوگرافی از راه دست تمامی شریان‌ها را بررسی نمود؟
آنژیوگرافی نوعی آزمایش است که در طول آن از عروق کرونری و دیگر رگ‌های خونی که به قلب خون‌رسانی می‌کنند عکس اشعه ایکس می‌گیرد.
آیا آنژیوگرافی از راه دست دردناک می‌باشد؟
ممکن است در طول انجام آن کمی احساس فشار و کشش داشته باشید؛ اما به‌طورکلی این پروسه دردناک نمی‌باشد.
از کدام دست برای انجام آنژیوگرافی استفاده می‌شود؟
بیشتر پزشکان ترجیح می‌دهند تا از شریان رادیال سمت راست استفاده کنند چرا که در این حالت پوزیشن بیمار شبیه به حالت استفاده از شریان فمورال سمت راست می‌شود. اما درصورتی‌که نبض شریان رادیال سمت راست ضعیف‌تر باشد، پزشک از شریان سمت چپ استفاده خواهد کرد.
نرخ موفقیت‌آمیز بودن آنژیوگرافی از راه دست چقدر است؟
به‌طورکلی نرخ موفقیت آمیز بودن این پروسه 94.43% می‌باشد.
آیا ممکن است آنژیوگرافی از طریق شریان رادیال را دو بار انجام دهد؟
بله در صورت نیاز می‌توان آنژیوگرافی را چندین مرتبه انجام داد. در برخی موارد ممکن است بنا به دلایل مختلفی از جمله بررسی مداوم وضعیت رگ‌ها، بررسی میزان موفقیت‌آمیز بودن روند درمان و یا بررسی علائم و نشانه‌های جدید بیماری، فرد مجدداً به آنژیوگرافی نیاز پیدا کند.
