ورم پا یا ادم پا، یک مشکل رایج در بین سالمندان است که می‌تواند به شدت بر روی زندگی روزمره آن‌ها تأثیر بگذارد. تجمع مایعات در اندام‌های تحتانی بدن ممکن است باعث درد، آزردگی و کاهش تحرک شده و کیفیت عمومی زندگی را کاهش دهد. برای کنترل و درمان مؤثر ورم پا، فهمیدن علل بروز آن در سالمندان ضروری می‌باشد.
علت ورم پا در سالمندان
ورم پا در سالمندان ممکن است در بخش‌های مختلف پا روی دهد و دلایل متفاوتی داشته باشد. اما برخی از این دلایل باعث ورم تمام پا می‌شوند، به عنوان مثال، ادم دلیل اصلی ورم پا در سالمندان است. با این حال، این حالت ممکن است به دلایل دیگری نیز روی دهد.
واریس
واریس به رگ‌های بزرگ و پیچ خورده می‌گویند و زمانی ایجاد می‌شود که دریچه‌های داخل وریدها به خوبی فعالیت نکنند. این امر باعث تجمع خون در ورید شده و ورم، آزردگی و ظاهر برجسته یا پیچ خورده رگ‌ها را ایجاد می‌کنند.
نارسائی احتقانی قلب
اگر سالمند مبتلا به نارسایی احتقانی قلب باشد، ممکن است مایعات در یک یا هر دو پای او جمع شود. عضلات قلب این بیماران ضعیف بوده و نمی‌توانند به خوبی خون را پمپاژ کنند. در این شرایط مایعات در بدن، به ویژه در پاها، جمع می‌شوند. تنگی نفس نیز ممکن است دیگر علامت این بیماری باشد.
ترومبوز عمیق وریدی (DVT)
این بیماری نیز می‌تواند باعث ورم پا شود. سالمندان مبتلا به DVT، در عروق پاهای خون لخته خون دارند. در این بیماری، از آن‌جایی که خون در پا جمع می‌شود، ساق پا ممکن است ورم کند.
بیماری مزمن کلیوی
در این بیماری آب و مواد دفعی خون فیلتر نمی‌شوند. در نتیجه، مایعات در بدن تجمع کرده و باعث ورم دست‌ها یا پاها می‌شود. در صورتی که فعالیت کلیه به طور کامل متوقف گردد (نارسایی حاد کلیوی)، پاها و مچ پاها ورم خواهند کرد.
آرتروز و بیماری‌های مربوط به مفاصل
این موارد دلایل اصلی ورم پاها هستند: نقرس، بورسیت زانو، آرتروز و روماتیسم مفصلی بیماری‌های التهابی هستند که باعث ورم اندام‌های تحتانی بدن می‌شوند.
بیماری کلیوی
ورم اطراف معده ممکن است به علت سیروز کبدی باشد. در این بیماری سطح پروتئین خون کاهش می‌یابد. در این صورت، مایعات بدن به فضای بینابینی نشت کرده و منجر به ورم پا و شکم می‌گردد.
ورم لنفاوی
در صورتی که سابقه جراحی غدد لنفاوی یا سرطان وجود دارد، به طور ویژه‌ای به این موضوع توجه کنید. ورم زمانی روی می‌دهد که مایعات بسیار زیادی در سیستم لنفاوی باشد و در نتیجۀ ابتلا به سرطان نیز، به غدد لنفاوی آسیب وارد شود.
نارسایی مزمن وریدی
این بیماری یکی از رایج‌ترین دلایل ورم پا در سالمندان است. نارسایی مزمن وریدی مربوط به حالت دریچه‌های رگ‌های خونی می‌شود. با بالا رفتن سن، دریچه وریدها شروع به ضعیف شدن می‌کنند و خون در آن‌ها به مدت طولانی‌تری باقی می‌ماند. نتیجه این امر می‌تواند به صورت زخم‌ها و عفونت‌های پوستی و ورید‌های ملتهب مشاهده شود.
انسداد یا تنگی رگ‌های خونی
انسداد یا تنگی رگ‌های خونی ممکن است باعث ورم پاها شود. با تجمع پلاک یا تنگ شدن رگ‌های خونی، جریان خون کاهش می‌یابد و باعث می‌شود مواد مغذی و اکسیژن در بافت‌ها و عضلات به میزان کافی تامین نگردد. این اختلال در جریان خون باعث تجمع مایعات و افزایش فشار در پاها شده و در نتیجه ورم یا ادم ایجاد می‌گردد. التهاب و دیگر علائم مانند درد پا، بی‌حسی و زخم‌هایی که به کندی ترمیم می‌شوند نیز ممکن است به وجود آیند.
داروهای مربوط به ورم پا
برخی داروها می‌توانند باعث ورم پا یا بدتر شدن آن شوند. در اکثر موارد، این داروها باعث تجمع نمک و مایعات شده که در نهایت ورم را افزایش می‌دهند، اما برخی از داروها مانند مسدود کننده‌های کانال کلسیم (مثلا آملودیپین)، مویرگ‌ها را قابل نفوذتر می‌کند، اما در دیگر موارد، مکانیسم دقیق ورم مشخص نیست. در زیر فهرست داروهایی که ممکن است باعث ورم گردند، ذکر می‌شود:
- داروهای تنظیم کننده فشار خون:
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم
- مسدود کننده‌های بتا
- کلونیدین
- هیدرالازین
- ماینوکسیدیل
- متیل دوپا
- هورمون‌ها:
- کورتیکواستروئیدها
- استروژن
- پروژسترون
- تستوسترون
- دیگر موارد:
- داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (مثلاً مسکن‌های بدون نسخه)
- پیوگلیتازون
- روزیگلیتازون
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز
علت ورم مچ پا در سالمندان
اگر سن شما بالا باشد، ممکن است به ورم در اطراف مچ پا خود توجه کرده باشید. دلایل مختلفی برای این ورم وجود دارد.
مصرف برخی داروها ممکن است باعث ورم مچ پا شود. برخی داروهای تجویز شده مانند داروهای دیابت و ضد افسردگی ممکن است باعث ورم پاها شوند. همچنین داروهای قلبی مانند مسدودکننده‌های کانال کلسیمی و داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن نیز می‌توانند باعث ورم پا شوند. علاوه بر این، شکستن استخوان یا پیچ خوردن مچ پا نیز ممکن است باعث ورم شود.
علت ورم کف و روی پا در سالمندان
برخی شرایط که ممکن است باعث ورم پا شوند عبارتند از:
- صدمه زدن به پا
- پوشیدن کفش‌های نامناسب
- آب و هوای گرم: در آب و هوای گرم، به خاطر این‌که رگ‌های بدن بزرگتر می‌شوند تا بدن خنک‌تر گردد، ورم پا نیز بیشتر می‌شود. در این فرایند ممکن است مایعات به بافت‌های مجاور نشت کنند.
- عفونت: عفونت می‌تواند باعث ورم پا شود. احتمال ورم پا در مبتلایان به دیابت بیشتر است، در نتیجه این بیماران باید به هر نوع تغییری در این بخش از بدن خود، از جمله تاول و زخم، توجه کنند.
علت ورم زانو در سالمندان
دلیل ورم زانو، تجمع مایعات اضافی در اطراف مفصل زانو می‌باشد. پزشکان ممکن است این بیماری را به عنوان افیوژن مفصل زانو معرفی کنند. ورم زانو ممکن است به علت آسیب، صدمه یا به علت فعالیت بیش از حد یا بیماری زمینه‌ای باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که شما فرد مسنی هستید که مبتلا به ورم پا است، به شما توصیه می‌شود که سریعاً با پزشک مشورت کنید. ورم پا ممکن است نشانه یک بیماری باشد. پزشک می‌تواند وضعیت خاص شما را بررسی کرده و راهنمایی‌های مناسبی را به شما ارائه دهد.
روش های پیشگیری از ورم پا در سالمندان
برای پیشگیری از ورم پا، روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند مفید باشد، از جمله:
- استفاده از کفش‌های مناسب و تنگ نکردن پاها
- بالا بردن پاها تا با کمک نیروی گرانش، گردش خون بهبود یابد
- مصرف مایعات کافی، چرا که کم‌آبی باعث تجمع بیشتر مایعات در بدن می‌شود
- استفاده از غذاهای غنی از منیزیم مانند آجیل، دانه‌ها، حبوبات، غلات کامل و سبزیجات سبز
- افزایش فعالیت و ورزش برای جلوگیری از ایستادن یا نشستن در یک مکان برای مدت طولانی، حتی حرکت دادن زانوها و خم کردن مچ پا نیز می‌تواند مفید باشد
- کاهش مصرف کربوهیدرات و نمک
- قرار دادن پاها در حمام نمک اپسوم به مدت 15 تا 20 دقیقه یا قرار دادن پاهای خود در وان آب نمک اپسوم. این روش از نظر علمی ثابت نشده است، اما بسیاری از بیماران اظهار کرده‌اند که این روش مفید است.
- کاهش وزن اضافی
با این روش‌ها، می‌توانید از ورم پا جلوگیری کنید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.
سؤالات پرتکرار
چه چیزی باعث ورم یک پا در افراد سالمند می‌شود؟
تجمع غیرطبیعی مایعات در بدن می‌تواند به علت ورم / ادم باشد. ورم گاهی در یک پا یا مچ پا مشاهده می‌شود. گاهی نیز غالباً ممکن است به واسطه وجود لخته خون در ورید عمیق روی دهد. این حالت را ترومبوز عمیق وریدی (DVT) یا صدمه به یک پا نیز گویند.
چه مدت زمانی برای ورم پا طولانی در نظر گرفته می‌شود؟
در صورتی که ورم مزمن باشد یا بیش از 2 تا 3 هفته طول بکشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که ورم پای سالمندان درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورتی که ورم درمان نشود، می‌تواند باعث عفونت، زخم و ایجاد ورم دائمی گردد.
چگونه متوجه شوید که ورم پای سالمندان خطرناک است؟
اگر ورم خود به خود رفع نشود یا مکرراً عود کند، برای تشخیص دلیل اصلی ورم، باید به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که سالمندی مبتلا به ورم پا باشد، چه مقدار باید آب بنوشد؟
در صورتی که سالمندی ورم پا داشته باشد، باید کمتر از دو لیتر در روز آب بنوشد. در این مورد با پزشک مشورت کنید.
زمانی که ورم پا برطرف می‌گردد، برای مایع جمع شده در پا چه اتفاقی می‌افتد؟
در نهایت به سیستم لنفاوی و سپس ورید‌های عمیق وارد می‌شود. زمانی که بدن آماده باشد، مایعات اضافی به صورت ادرار از بدن خارج می‌گردد. در برخی موارد این روند ممکن است هفته‌ها زمان برد و نیاز به صبوری دارد.
آیا کم آبی بدن می‌تواند باعث ورم پا در سالمندان شود؟
کم آبی می‌تواند منجر به عدم تعادل مایعات بدن و احتمالاً تشدید ورم پا گردد. مصرف کافی مایعات برای سلامت عمومی سالمندان مهم می‌باشد.
دلیل اصلی ورم پای سالمندان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این مورد پیشینه پزشکی، معاینات جسمانی، آزمایش خون، عکسبرداری (مثلاً سونوگرافی) و برخی تست‌های تخصصی مانند داپلر انجام می‌شود.
آیا چاقی مفرط می‌تواند احتمال ابتلا به ورم پا در سنین بالا را افزایش دهد؟
بله، چاقی مفرط می‌تواند ورم را تشدید کند، زیرا فشار بیشتری را روی وریدها وارد کرده و تجمع مایعات را افزایش می‌دهد.
آیا ورم پا خود به خود رفع می‌شود؟
ورم خفیف پا ممکن است خود به خود رفع گردد، اما همانطور که بیان شد، ورم پا می‌تواند نشانۀ بیماری جدی‌تری باشد و در این صورت خود به خود درمان نمی‌شود.
آیا تغییرات هورمونی مانند یائسگی نیز باعث ورم پا می‌گردد؟
تغییرات هورمونی، مثلاً دوره یائسگی، می‌تواند روی تعادل مایعات بدن تأثیر گذاشته و احتمال ورم پا را افزایش دهد.
آیا بدتر شدن ورم پای سالمندان در آب و هوای گرم طبیعی است؟
گرما می‌تواند منجر به گشاد شدن رگ‌های خونی شده، تجمع مایعات را افزایش داده و احتمالاً ورم پا را بدتر کند.
آیا ورم پا در سالمندان بر روی نحوۀ حرکت و تعادل آن‌ها تأثیر می‌گذارد؟
ورم پای شدید می‌تواند روی تعادل و تحرک تأثیر گذاشته، احتمال زمین خوردن را افزایش دهد. کنترل ورم پا می‌تواند برای حفظ تعادل و کاهش احتمال زمین خوردن مفید باشد.
آیا کاهش وزن برای کم کردن ورم پا در سالمندان مفید است؟
در صورت نیاز، کاهش وزن می‌تواند فشار روی وریدها را کاهش داده و احتمال بهبود ورم پا در افراد چاق را بیشتر کند.
آیا هر دو پای سالمندان به طور مساوی ورم می‌کنند؟
بله، ورم پا ممکن است به صورت دو طرفه بوده و هر دو پا را به صورت یکسان درگیر کند. با این حال، باید هر نوع بیماری که باعث ورم یک پا می‌شود را بررسی کرد.
آیا ورم پا در سالمندان باعث ایجاد زخم یا تغییر رنگ پوست می‌شود؟
در صورتی که ورم پا طولانی مدت و شدید باشد، می‌تواند باعث تغییر رنگ پوست، ضخیم شدن آن یا ایجاد زخم گردد. رفع این تغییرات نیازمند رسیدگی پزشکی است.
آیا ورم پا در سالمندان نشان دهندۀ حساسیت است؟
ورم پا ممکن است به علت حساسیتی مانند آنژیوادم باشد. در صورتی که ورم پا همراه با دیگر علائم حساسیت، مثلاً خارش، یا مشکل در تنفس باشد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
آیا ورم پای سالمندان در هنگام مسافرت‌های طولانی بدتر می‌گردد؟
نشستن طولانی مدت در سفرهای طولانی مثلاً در هواپیما یا ماشین، می‌تواند باعث ورم شود، زیرا گردش خون را کاهش می‌دهد. وقفه ایجاد کردن، انجام حرکات کششی، استراحت و تحرک در هنگام مسافرت ممکن است برای کاهش ورم مفید باشد.
کدام پا در سالمندان بیشتر مستعد ورم کردن است؟
به صورت کلی هیچ پایی در سالمندان مستعدتر از پای دیگر برای ورم کردن نیست. ورم پا ممکن است در یک یا هر دو پا روی دهد و برای هر فرد متفاوت است.
آیا مصرف بیش از حد الکل می‌تواند منجر به ورم پا در سالمندان شود؟
بله، مصرف بیش از حد الکل می‌تواند منجر به ورم پا در افراد سالمند گردد. الکل ادرارآور است، یعنی باعث افزایش ادرار می‌گردد که احتمال کم آبی بدن را افزایش می‌دهد. بی آبی ممکن است باعث اختلال در تعادل مایعات بدن شده، منجر به تجمع مایعات در پاها و دیگر نواحی بدن گردد.
