واریس به ورم و بزرگ شدن رگ‌ها در اندام‌ها، معمولاً در پاها، اطلاق می‌شود. این مشکل به دلیل افزایش فشار ناشی از ایستادن یا پیاده‌روی طولانی مدت بر پایین تنه ایجاد می‌شود. بنابراین، واریس اکثراً پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. رگهای پیچیده و ورم‌دار گاهی با عروق ریزی احاطه می‌شوند که در اطراف رگهای اصلی دچار واریس سطحی شده‌اند و به عنوان رگهای عنکبوتی شناخته می‌شوند. این مشکل ممکن است دردناک، بدشکل و زشت باشد، اما اصولاً بی‌ضرر است. وقتی عروق به صورت برجسته در می‌آیند، در مقابل لمس حساس می‌شوند و این مشکل ممکن است منجر به بروز تورم قوزک پا، خارش پوست و درد عضلات شود.
این مقاله به علائم، دلایل، درمان و روشهای پیشگیری از واریس پا می‌پردازد. برای درمان واریس پا، بهتر است به پزشک متخصص و ماهر مراجعه کنید تا از درمان این مشکل و کنترل عوارض جانبی آن آگاهی داشته باشد؛ این کار باعث کاهش خطر بروز عوارض جانبی و کاهش طول دوره نقاهت خواهد شد.
همچنین برای اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله روشهای درمان واریس مراجعه کنید.
انواع واریس در پا بر پایه نوع رگ
انواع مختلفی از واریس وجود دارد که هر یک ویژگی های منحصر بفردی دارند. این به دلیل انواع مختلف عروق در بدن و شکل متفاوت آنها در صورت ابتلا به واریس است. بیایید نگاهی به انواع رایج رگهای واریسی بیاندازیم:
واریس رگ صافن
واریس رگهای صافن، رگهای صافن در پاها را درگیر می‌کند. در این حالت، اندازه این رگ‌ها از اندازه طبیعی بسیار بزرگ‌تر شده و برجستگی آنها از روی پوست نمایان می‌شود. این رگهای بسیار بزرگ به شکل طناب در می‌آیند. این شکل از رگهای واریسی می‌توانند بدون رنگ بوده اما برجستگی آنها باعث جلب توجه می‌شود.
رگهای واریسی شبکه ای یا رتیکولار
واریس شبکه‌ای یا واریس رتیکولار مانند یک شبکه توسعه یافته و بخش گسترده‌تری از پوست را پوشش می‌دهد. رگ‌ها در این حالت معمولاً ضخیم‌تر و به رنگ قرمز، سبز یا بنفش درمی‌آیند. به دلیل تجمع خون‌های بدون اکسیژن، احتمال این که رنگ رگ‌ها به صورت آبی یا بنفش دربیاید، بالا است. عروق شبکه‌ای لزوماً برجسته نیستند، بنابراین مانند حالات دیگر در پوست، برجستگی ایجاد نمی‌کنند، با این حال بدشکل خواهند بود.
عروق عنکبوتی
اندازه عروق عنکبوتی کوچک‌تر بوده و رنگ آنها معمولاً به صورت قرمز یا آبی هستند و در همه نقاط بدن نیز دیده می‌شوند. عروق عنکبوتی بیشتر از آن که در همه نقاط پخش باشند، به صورت شبکه‌های کوچکی با عروق کوچک‌تر و نازک‌تر دیده می‌شوند. عروق عنکبوتی به راحتی در پوست دیده می‌شوند و مویرگ‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. عروق عنکبوتی مانند تار عنکبوت یا شاخه‌های درخت هستند و معمولاً در پاها دیده می‌شوند.
انواع مختلف واریس در پا بر پایه‌ی شدت
واریس‌ها سه نوع اصلی دارند و تفاوت آنها مربوط به شدت و دلیلشان است. در ادامه جزئیات بیشتری درباره‌ی انواع واریس پا و اطلاعاتی که لازم دارید، آورده شده است.
واریس متوسط
معمولاً در این واریس رگ‌ها به قدری بزرگ می‌شوند که می‌توان برجستگی آنها را از روی پوست دید. چون این رگ‌ها بنفش یا آبی هستند، معمولاً ابتدا مشکل زیبایی آنها مدنظر قرار می‌گیرد؛ اما اگر درمان نشوند، می‌توانند مشکلات جدی و خطرناکی ایجاد کنند. اگر واریس متوسط دارید که درد چندانی ندارد، باز هم بهتر است که توسط متخصصین رگ ما ویزیت شوید. این رگهای بزرگ می‌توانند نشانه‌ی وجود بیماری مزمن عروقی در شما باشند که می‌تواند منجر به مشکلات دیگری شود.
واریس متوسط باعث می‌شود که خون نتواند به راحتی جریان داشته باشد و به همین دلیل خون به جای برگشتن به قلب در داخل رگ‌ها جمع می‌شود. معمولاً درمان این رگ‌ها با لیزردرمانی اندووینس یا EVLT انجام می‌شود. این درمان باعث می‌شود که خون به خوبی از پاها به طرف قلب جریان داشته باشد.
واریس شدید
اگر واریس متوسط درمان نشود، می‌تواند بدتر شود و به واریس شدید تبدیل شود. این تغییر حالت و شروع درد بیشتر، می‌تواند آغاز مشکلات جدی و خطرناک، مانند بیماری مزمن عروقی، باشد. این بیماری باعث ضخیم شدن بافت‌ها و پوست شده و این مشکل می‌تواند باعث تورم، زخم شدن پوست و تغییر رنگ پوست شود. اگر واریس شدید دارید، برای دریافت نتایج مطلوب، چندین جلسه درمان لازم خواهید داشت.
واریس مربوط به بارداری
وقتی که زنی باردار است، بدن او خون بیشتری تولید می‌کند که می‌تواند باعث فشار بیشتر بر رگهای او شود. این امر باعث ابتلا به واریس در پاها و ناحیه‌ی لگن خواهد شد. زنانی که بارداری‌های متعددی داشته‌اند، بیشتر مستعد ابتلا به مشکلی به نام سندرم احتقان لگن یا PCS هستند؛ این مشکل باعث ابتلا به واریس در پاها یا ناحیه‌ی لگن خواهد شد؛ رگهای مبتلا به این مشکل معمولاً دردناک‌تر از رگهای واریسی معمولی هستند.
چرا باید انواع مختلف واریس در پا را شناخت؟
باید بدانیم که بیمار از چه نوع واریسی رنج می‌برد، چرا که در یافتن دلیل ایجاد آن مؤثر است. به‌علاوه انواع مختلف واریس، دلایل و الگوهای شکل گیری نسبتاً متفاوتی هم دارند. در نهایت، درک انواع مختلف واریس‌هایی که بیماران به آنها مبتلا می‌شوند، به آنها در استفاده از درمان مناسب برای پیشگیری از شکل گیری عروق نمایان، هر چه بیشتر کمک می‌کند.
چه کسی باید واریس در پا را معاینه کند؟
اگر مبتلا به واریس در پاها هستید، باید به متخصص عروق مراجعه کنید. متخصصین عروق، مشکلات تأثیرگذار بر رگهای واریسی و به روزترین فناوری‌ها و روشهای موجود برای درمان این رگ‌ها را می‌شناسند. به‌علاوه متخصصین عروق می‌توانند تغییراتی در سبک زندگی و موارد دیگر را به شما آموزش دهند تا از ابتلای رگهای دیگر به واریس جلوگیری شود.
علت بروز واریس در پا
واریس معمولاً به دلیل ضعیف شدن دیواره‌ها و دریچه‌های عروق ایجاد می‌شود. داخل رگ‌ها یک دریچه یک‌طرفه کوچکی وجود دارد که در هنگام ورود جریان باز می‌شود و از بازگشت جریان جلوگیری می‌کند. گاهی اوقات دیوارهای عروق کش می‌آیند و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و باعث می‌شود که این دریچه‌ها ضعیف شوند. اگر دریچه نتواند به درستی وظیفه خود را انجام دهد، منجر به بازگشت جریان خون خواهد شد. اگر این موضوع رخ دهد، خون در عروق جمع شده و رگ ظاهری بزرگ تر و متورم پیدا می‌کند.
دلیل کش آمدن دیواره عروق و ضعف دریچه به درستی معلوم نیست. بعضی بدون هیچ دلیل بخصوصی به واریس مبتلا می‌شوند. با این حال چند موضوع احتمال شکل‌گیری رگهای واریسی را افزایش می‌دهد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جنسیت
زنان بیش از مردان در معرض بروز واریس قرار دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که این موضوع به دلیل تأثیر هورمون‌های زنانه روی شل‌شدگی دیواره عروق و استعداد بیشتر دریچه‌ها برای ضعیف شدن است. هورمون‌ها مواد شیمیایی ساخته شده توسط بدن است که در دوره بارداری، سندروم قبل از قاعدگی یا یائسگی تغییر می‌کند.
ژنتیک
ریسک ابتلای به واریس در صورتی که عضوی از اعضای خانواده نیز به این مشکل مبتلا باشد، افزایش پیدا می‌کند. این یعنی بروز واریس تا حدی به دلیل ژن‌ها است.
سن
رگ‌ها با افزایش سن شل می‌شوند و دریچه‌های درون آن نیز دیگر عملکرد قبل را نخواهند داشت. به عبارت علمی‌تر، افزایش سن باعث تحلیل رفتن دریچه‌هایی می‌شود که به کنترل جریان بازگشتی خون کمک می‌کنند. این تحلیل رفتگی در نهایت به بخشی از خون اجاز می‌دهد تا به درون رگ برگشت نموده و در آن جمع شود.
اضافه وزن
چاقی و اضافه وزن باعث وارد شدن فشار بیشتری بر روی عروق می‌شود. یعنی باید برای بازگشت خون به قلب، فشار بیشتری بر روی خود بیاورید. این موضوع فشار بیشتری بر دریچه‌های عروق می‌آورد که آنها را در برابر بازگشت خون، مستعدتر می‌کند. به نظر می‌رسد که اثر اضافه وزن بر شکل‌گیری رگهای واریسی در زنان بیشتر مشاهده می‌شود.
شغل
بعضی مطالعات نشان داده که مشاغلی که نیازمند ایستادن طولانی مدت هستند، احتمال ابتلا به رگهای واریسی را افزایش می‌دهند. این به دلیل عدم جریان یافتن مناسب و ساده خون در صورت ایستادن طولانی مدت است.
بارداری
تأمین خون در طول دوره بارداری برای کمک به شکل‌گیری جنین، باعث افزایش فشار بر عروق می‌شود. افزایش سطح هورمون‌ها در طول دوره بارداری نیز منجر به شل شدن دیواره عروق و افزایش احتمال بروز واریس می‌شود. شکل‌گیری رگهای واریسی با رشد رحم آغاز می‌شود. با بزرگ‌تر شدن رحم، فشار بیشتری بر ناحیه لگن مادر وارد می‌شود که در برخی موارد منجر به فشار بیشتر و ایجاد واریس می‌شود. بسیاری از زنان باردار پس از زایمان با بهبود وضعیت عروق خود مواجه می‌شوند.
مشکلات دیگر
واریس در موارد نادری ممکن است در نتیجه شرایط و مشکلات دیگر ایجاد شوند که عبارتند از:
- لخته خونی قبلی
- یک تورم یا تومور در ناحیه لگن
- عروق خونی غیرطبیعی
نشانه های واریس در پا
رگهای واریسی یک مشکل نسبتاً رایج در بسیاری از افراد با ریشه‌های خانوادگی است. زنان حداقل دو برابر مردان در معرض شکل‌گیری واریس قرار دارند. رگهای واریسی، رگهای برجسته و آبی رنگی هستند که درست در زیر سطح پوست دیده می‌شوند. از جمله نشانه‌های دیگر آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد، سنگینی و ناخوشی پاها
- تورم پا و قوزک
- احساس سوزش و ضربان در پاها
- گرفتگی عضلانی در پاها، بخصوص در شب
- خشکی، خارش و نازک شدن پوست در ناحیه مشکل دار
این نشانه‌ها معمولاً در هوای گرم یا اگر برای مدت طولانی ایستاده باشید، بدتر خواهد بود و با پیاده روی یا استراحت دادن پاها بهتر می‌شوند. در موارد نادر ممکن است عروق داخلی پا دچار واریس شوند. این ترومبوز ورید عمقی را معمولاً نمی‌توان دید، اما می‌تواند منجر به بروز تورم یا درد در پا و گاهی شکل گیری لخته خونی شود.
عوارض واریس در پا
رگهای واریسی به دلیل ایجاد ضعف در گردش جریان خون، ممکن است موجب بروز مشکلاتی شوند. اکثر افرادی که به واریس مبتلا هستند، با مشکلی مواجه نمی‌شوند. اما گاهی بعد از گذشت چند سال از مشاهده اولیه واریس شاید مشکلاتی ایجاد شود که بعضی از آنها عبارتند از:
خونریزی
رگهای واریسی نزدیک سطح پوست در صورت ایجاد برش یا ضربه، ممکن است خونریزی کنند. توقف این خونریزی می‌تواند دشوار باشد؛ باید دراز بکشید، پاهایتان را بالا بیاورید و روی زخم فشار وارد کنید. اگر این کار جلوی خونریزی را نگرفت باید بلافاصله به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
لخته شدن خون
اگر لخته های خونی درست در عروق زیر سطح پوست ایجاد شوند، ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- ترومبوفلبیت: تورم عروق پاها
- ترمبوز ورید عمقی: که می‌تواند با درد و تورم پا همراه شده و حتی به مشکلات جدید مانند آمبولی ریوی منجر شود.
واریس در پاها چگونه تشخیص داده می‌شود؟
روشی که علاوه بر بررسی کامل سوابق پزشکی و معاینه‌ی فیزیکی برای تشخیص واریس استفاده می‌شود سونوگرافی داپلکس است. این سونوگرافی نوعی سونوگرافی عروق است که برای بررسی جریان خون در رگهای پا انجام می‌شود. داپلکس به این معناست که دو نوع سونوگرافی در این روش استفاده می‌شود.
درمان واریس در پاها
درمان‌های پزشکی عبارتند از:
بالا نگه داشتن پاها (الویشن)
ممکن است به شما توصیه شود که سه تا چهار بار در روز، هر بار به مدت 15 دقیقه، پاهای خود را بالاتر از سطح قلب خود نگه دارید. در صورتی که برای مدت طولانی بایستید یا نشستید، خم و راست کردن پاها می‌تواند به جریان خون کمک کند. اگر شما واریس متوسط یا شدید دارید، نگه داشتن پاها بالاتر از سطح قلب می‌تواند به کاهش تورم و بهبود علائم دیگر کمک کند.
جوراب فشاری
این جوراب‌های ساق بلند کشی باعث فشرده شدن رگ‌ها شده و مانع تجمع خون خواهد شد. جوراب فشاری در صورتی که هر روز استفاده شود، مؤثر خواهد بود.
اسکلروتراپی
اسکلروتراپی رایج‌ترین درمان برای رگهای عنکبوتی و واریس است. محلول نمکی (سالین) یا شیمیایی به داخل رگ واریسی تزریق خواهد شد. دیگر خون در این رگ‌ها جریان نخواهد داشت و رگهای دیگر وظیفه‌ی آنها را به عهده خواهند گرفت.
ابلیشن حرارتی
در این روش از لیزر یا امواج رادیوفرکانسی برای درمان واریس استفاده می‌شود. فیبر ریزی از طریق یک کاتتر وارد رگ واریسی می‌شود. انرژی لیزر یا رادیوفرکانسی گرما ایجاد می‌کند تا دیواره‌ی رگ واریسی بسوزد از بین برود.
جراحی استریپینگ رگ
در این عمل جراحی رگ واریسی برداشته می‌شود.
میکروفلبکتومی
ابزار ریز خاصی از طریق برش‌های کوچکی وارد بدن شده و رگ واریسی را از بدن خارج می‌کنند. این روش می‌تواند به تنهایی یا همراه با استریپینگ انجام شود.
پیشگیری از ابتلا به واریس در پا
شواهد اندکی برای امکان پیشگیری از بدتر شدن واریس یا عدم ابتلا به واریس رگهای جدید وجود دارد. با این حال بهبود جریان خون و قدرت عضلانی می‌تواند خطر بروز واریس عروق را کاهش دهد. همین اقداماتی که می‌تواند درد رگهای واریسی را کم کند، به پیشگیری از آن هم کمک خواهد کرد.
ورزش مرتب
تناسب اندام بهترین راه حفظ قدرت عضلات پا، جریان خون و کنترل وزن است. این موضوع در بهبود گردش جریان خون و کمک به حفظ وزن ایده‌آل مؤثر است.
حفظ وزن مناسب
اگر چاق هستید و اضافه وزن دارید، باید وزن خود را کاهش دید. کنترل وزن جلوی وارد شدن فشار اضافی روی عروق پا را می گیرد. قرار داشتن شاخص BMI در محدوده سلامت، به بدن شما در داشتن جریان خون و متابولیسم بهتر کمک می کند.
از پوشیدن لباس تنگ خودداری کنید
لباس تنگ جلوی گردش جریان خون در کمر، کشاله ران و پاها را می‌گیرد. این موضوع جلوی جریان پیوسته خون، بخصوص در پا را می‌گیرد. گذاشتن طولانی مدت پاها روی یکدیگر نیز باعث گیر افتادن خون در رگهای پا می‌شود.
کفش پاشنه بلند نپوشید
پوشیدن طولانی مدت کفش پاشنه بلند، جلوی گردش خون را می‌گیرد. کفش‌های بدون پاشنه و تخت برای داشتن جریان بهتر خون مناسب تر است و وضعیت ساق پا را بهبود می‌دهد.
حرکت کنید
خودداری از نشستن یا ایستادن طولانی مدت، به بهبود جریان خون کمک می‌کند. اگر کار روزمره شما، لزوم ایستادنتان را به همراه دارد، حتماً از جوراب واریس استفاده کنید. انجام هرچه بیشتر ورزش و حرکات کششی برای پاها، جریان خون را افزایش داده و فشار وارد بر پاها را کاهش می‌دهد.
سیگار را ترک کنید
مطالعات نشان داده که سیگار در شکل‌گیری واریس عروق مؤثر است. سیگار باعث تضعیف دیواره عروق و آسیب‌دیدگی دریچه‌های یک‌طرفه درون آنها می‌شود. در نتیجه خون به تدریج در رگ‌ها، بخصوص در پاها، جمع می‌شود. تجمع خون منجر به ظاهر شدن عروق از پس پوست و گاهی برجسته و واریسی شدن آن می‌شود.
در طول بارداری
اگر باردارید، به جای خوابیدن به پشت، به سمت چپ بخوابید. این حرکت باعث حداقل شدن فشار ناشی از رحم بر عروق ناحیه لگن می‌شود. این حالت همچنین در بهبود جریان خون به جنین نیز مؤثر است. اگر مستعد بروز واریس هستید، تجویز پزشک برای جوراب واریس را بخواهید.
سؤالات متداول
عامل واریس در پا چیست؟
رگهای واریسی ممکن است در اثر ضعف دریچه‌های (دریچه‌های نامناسب) درون رگ ها ایجاد شوند که به جای بازگشت خون به قلب، به آن اجازه تجمع در عروق را می‌دهد. رگهای واریسی، رگهای بزرگ شده و پیچیده هستند.
آیا واریس در پا برای زندگی فرد خطرزا است؟
معمولاً رگهای واریسی خطرناک نیستند و مشکلات درازمدتی را برای بیمار ایجاد نمی‌کنند. اکثر افراد مبتلا به این مشکل، بیشتر با ظاهر واریس مشکل دارند. آنها ممکن است با کمی ناراحتی روبرو شوند، اما به مشکلات پیچیده‌ای مبتلا نمی‌شوند.
آیا واریس در پا به خودی خود از بین می رود؟
متأسفانه گذر زمان در رفع واریس تأثیرگذار نیست. واریس در نتیجه ضعف دریچه‌های عروق ایجاد می‌شود که نمی‌توانند خون را به سمت قلب بازگردانند.
اگر واریس در پا درمان نشود، چه می‌شود؟
اگر واریس برای سال‌های متوالی بدون درمان باقی بماند، ممکن است در بیمار مشکل اسکلروز لیپودرم را ایجاد کند. در این شرایط، چربی و پوست بیمار برای سال‌ها به صورت ملتهب باقی مانده و سخت و حتی حالتی شبیه چوب به خود می‌گیرد. همچنین اگر واریس در پا درمان نشود، ممکن است خونریزی‌های ناگهانی را ایجاد کند.
آیا ممکن است رگ واریسی در پا بترکد؟
اندازه رگهای واریسی در صورتی که درمان نشوند، افزایش می‌یابد. هرچه عروق بزرگ‌تر می شوند، دیواره عروق نازک‌تر می‌شود و حتی یک ضربه ساده هم می‌تواند باعث پاره شدن رگ شود. بسته به اندازه رگهای واریسی، این پارگی می‌تواند باعث از دست رفتن خون زیادی شود.
آیا پیاده‌روی برای واریس در پاها مفید است؟
در حالی که ورزش واریس را درمان نخواهد کرد، اما می‌تواند باعث بهبود علائم و کاهش خطر ابتلای رگهای بیشتر به این مشکل شود. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا ورزش‌های سبک مناسبی هستند که به مفاصل فشار نمی‌آورند و باعث بهبود گردش خون در رگهای واریسی می‌شوند.
بایدها و نبایدهای مربوط به واریس پا چه مواردی هستند؟
- بایدها: مرتباً ورزش کنید، پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری ورزش‌های سبک مناسبی هستند که می‌توانند باعث جریان بهتر خون شوند. در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر اما مرتب ورزش کنید و پاها را تقویت کنید. اطلاعات بیشتر: ورزش و واریس.
- نبایدها: به بدنتان فشار زیاد وارد نکنید.
آیا ماساژ برای واریس در پاها مفید است؟
ماساژ دادن می‌تواند باعث کاهش ناراحتی یا ورم شود، اما واریس را درمان نخواهد کرد. با این حال راه‌های مؤثری برای درمان این مشکل، مخصوصاً در مواردی که باعث بروز علائمی مانند ورم بالای پا، قوزک پا و پایین پا شود، وجود دارد.
آیا واریس رگهای پا می‌تواند باعث مرگ شود؟
اگرچه واریس یک پاتولوژی بالینی خفیف است، اما خطر پارگی این رگ‌ها، مخصوصاً در صورت عدم درمان، وجود دارد. خونریزی می‌تواند شدید بوده و باعث بیهوشی یا مرگ شود.
