رگ‌های واریسی، رگ‌های متورمی هستند که نقش به‌درستی خود را ایفا نمی‌کنند. این رگ‌ها اغلب در پاها مشاهده می‌شوند، اما ممکن است در مناطق دیگری از بدن نیز ایجاد شوند از جمله ناحیه لگن، اطراف شکم و منطقه تناسلی، ران‌ها و باسن. افراد مبتلا به واریس لگنی یا سندرم احتقان لگنی ممکن است علائمی نداشته یا علائمی مانند درد و ناراحتی داشته باشند. اغلب زنان بیشتر از مردان به واریس لگن مبتلا می‌شوند، اما این مشکل ممکن است در مردان نیز رخ دهد. واریس وریدهای لگنی، به ویژه زمانی که فرد دراز کشیده باشد، قابل مشاهده است.
در این مقاله، با علائم، دلایل، تشخیص و درمان‌های واریس لگنی آشنا خواهید شد. باید توجه داشت که برای درمان واریس عروق لگنی باید به پزشک متخصص و با تجربه مراجعه کرد تا با درمان این مشکل و کنترل عوارض آن آشنا باشد. این امر باعث کاهش احتمال بروز عوارض جانبی و خطرات شده و همچنین طول دوره نقاهت را کاهش خواهد داد.
دلایل واریس لگنی
واریس زمانی رخ می‌دهد که دیواره‌های رگ ضعیف شده و دریچه‌های رگ‌ها درست کار نکنند و خون به داخل رگ باز گردد که با عنوان رفلاکس رگ شناخته می‌شود.
در حال حاضر رایج‌ترین دلیل ابتلا به واریس لگنی، بارداری است. دلایلی وجود دارد که نشان می‌دهند چرا بارداری باعث بروز این مشکل خواهد شد:
- بارداری باعث تغییر ساختار لگن می‌شود. این تغییرات برخی از رگ‌های خونی را تحت تأثیر قرار داده و این امر باعث افزایش احتمال ابتلا به واریس خواهد شد.
- دلیل دیگر این است که بدن برای محافظت از جنین دائماً در حال افزایش میزان مایعات و وزن است. گاهی اوقات رگ‌ها نمی‌توانند این حجم از مایع را تحمل کنند؛ به همین دلیل آنقدر جریان خون در رگ‌ها زیاد خواهد شد که دریچه‌های رگ‌ها آسیب دیده و خون به داخل رگ باز می‌گردد و واریس ایجاد خواهد شد.
- یکی از دلایلی ایجاد واریس لگنی در بارداری این است که افزایش استروژن باعث ضعیف شدن دیواره‌ی رگ‌ها می‌شود.
عوامل خطر برای واریس لگنی عبارتند از:
- سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به این مشکل
- بارداری‌های پی‌درپی
- چاقی
- عدم تحرک
علائم واریس لگنی
تحقیقات نشان داده که حدوداً یک سوم زنان در طول زندگی دچار واریس لگن می‌شوند. درد ناشی از سندرم احتقان لگنی معمولاً دردی مبهم است. این درد در انتهای روز و با زیاد سرپا ایستادن بدتر می‌شود.
این درد قبل از فرا رسیدن زمان قاعدگی و در طول آمیزش یا بعد از آن بیشتر خواهد شد. زنانی که مبتلا به این مشکل هستند یک یا چند مورد از علائم زیر را خواهند داشت:
- بزرگی رحم
- ضخیم شدن آندومتر
- تغییرات مربوط به تخمدان‌ها
- بی اختیاری استرسی
- کمردرد
- ترشح واژینال
- درد قاعدگی شدید یا دیسمنوره
- نفخ شکم
- دمدمی شدن
- خستگی
بنا بر گفته‌ی افراد مبتلا به واریس لگنی، درد مبهم این مشکل مزمن است، اما در وضعیت‌های خاصی بدتر می‌شود که عبارتند از:
- بعد از ایستادن طولانی‌مدت
- در روزهای نزدیک دوران قاعدگی
- بعد از ظهرها
- در طول رابطه‌ی جنسی و بعد از آن
- در مراحل آخر بارداری
علاوه بر درد، افراد علائم دیگری مربوط به واریس لگنی و یا ترکیبی از این علائم را خواهند داشت. شدت این مشکل هم در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. این علائم عبارتند از:
- دیسمنوره (قاعدگی دردناک)
- خونریزی غیرعادی در طول قاعدگی
- کمردرد
- افسردگی
- خستگی
- رگ‌های واریسی در اطراف واژن، باسن و پاها
- ترشحات واژینال غیرطبیعی
- تورم واژن یا ناحیه‌ی تناسلی
- حساس شدن شکم
- تکرر ادرار
- تحریک‌پذیری روده
- درد لگن
تشخیص واریس لگن
تشخیص واریس لگنی یک فرآیند کمی دشوار است و نیازمند استفاده از روش‌های تشخیصی مختلف است تا دلایل دیگر برای علائم مشاهده شده رد شوند. این روش‌ها شامل سونوگرافی (اولتراسوند)، لاپاروسکوپی (روش جراحی برای دیدن داخل لگن با دوربین‌های کوچک)، سی‌تی اسکن (CT)، ام‌آرآی (MRI) و ونوگرام می‌شوند.
سونوگرافی به عنوان اولین روش برای تشخیص سندرم احتقان لگن (PCS) استفاده می‌شود، زیرا می‌تواند هم واریس را تشخیص دهد و هم جریان خون را بررسی کند.
باید توجه داشت که واریس لگنی تنها دلیل درد لگن نیست و دلایل دیگری مانند سرطان تخمدان نیز باید قبل از تشخیص قطعی سندرم احتقان لگن، رد شوند. از این رو، برای تشخیص دقیق واریس لگنی، از سونوگرافی داپلر نیز استفاده می‌شود. علاوه بر این، ونوگرام CT با استفاده از رنگ کنتراست به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های تشخیص واریس لگنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش از رنگ کنتراست برای بهبود دید رگ‌ها در تصاویر اشعه‌ای ایکس استفاده می‌کند و از طریق این روش می‌توان رگ‌های واریسی را بهتر مشاهده کرد.
آزمایش و بررسی
چندین آزمایش تشخیصی برای بررسی سندرم احتقان لگن (PCS) استفاده خواهد شد:
سونوگرافی (اولتراسوند)
سونوگرافی شکم و لگن برای بررسی PCS مناسب خواهد بود. با استفاده از سونوگرافی می‌توان جریان خون را در عروق تخمدان و رگ‌های لگنی متسع را دید. مرکز مراقبتی عروق یکی از مراکزی است که می‌تواند این مشکل را با سونوگرافی تشخیص دهد.
توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
در برخی موارد ممکن است سونوگرافی اطلاعات کافی در اختیار پزشک قرار ندهد و پزشک آزمایشات تصویری دیگری انجام دهد. CT و MRI برای مشاهده‌ی رگ‌های معیوب لگن و بررسی ساختارهای مجاور استفاده خواهند شد.
ونوگرافی لگن
این روش کم‌تهاجمی به عنوان مؤثرترین راه برای تشخیص PCS، در بیمارستان و توسط متخصص عروق انجام خواهد شد. کاتتر (لوله) از طریق کشاله‌ی ران یا گردن وارد سیستم عروق بدن خواهد شد و سپس برای هدایت کاتتر به داخل رگ‌های تخمدان از تصاویر اشعه‌ی ایکس استفاده خواهد شد. رنگی بر پایه‌ی ید به داخل رگ تزریق شده و تصاویر تهیه می‌شوند. ونوگرافی لگن به عنوان درمان هم می‌تواند استفاده شود که در این صورت همراه با آمبولیزاسیون لگن که روشی غیر جراحی و کم‌تهاجمی است انجام خواهد شد. بسته به نظر جراح شما، این روش‌ها همزمان یا جداگانه انجام خواهند شد.
درمان واریس لگنی
هدف درمان واریس لگنی معمولاً کاهش و بهبود علائم است. درمان خاصی برای این مشکل وجود ندارد و درمان آن کاری چالش برانگیز است.
داروهای موجود برای بهبود علائم این مشکل عبارتند از:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- داروهای مربوط به دردهای مزمن (مانند گاباپنتین به علاوه‌ی آمی‌تریپتیلین)
در حال حاضر مؤثرترین درمان عمل جراحی کم‌تهاجمی به نام آمبولیزاسیون ورید لگنی (PVE) است. این عمل رگ‌های واریسی خاصی را که ظاهراً منشاء درد هستند مسدود خواهد کرد.
بهبود چشمگیر علائم در افرادی که آمبولیزاسیون ورید لگنی (PVE) انجام داده‌اند دیده شده است. همانند هر عمل دیگری، این روش خطراتی دارد و برای همه‌ی افراد مناسب نیست.
واریس لگنی یا سندرم احتقان لگنی، یک مشکل رگی است که می‌تواند در زنان و مردان رخ دهد. این مشکل معمولاً بدون علائم و یا با علائمی مانند درد و ناراحتی ایجاد می‌شود. در صورتی که ونوگرافی نشان دهنده‌ی وجود رگ‌های واریسی در لگن باشد، می‌توان با استفاده از روشی به نام آمبولیزاسیون، این رگ‌ها را برداشت.
آمبولیزاسیون یک روش کم‌تهاجمی است که به یکی از دو روشی که گفته می‌شود، انجام می‌شود. در روش اول، با وارد کردن کویل فلزی به داخل رگ معیوب، که معمولاً رگ ران یا تخمدان است، لخته‌ای ایجاد شده و رگ مسدود می‌شود. در روش دوم، از اسکلروزان یا محلولی استفاده می‌شود که باعث تحریک رگ می‌شود. در هر دو روش، رگ معیوب کم‌کم نابود شده و رگ‌های سالم دیگر وظیفه‌ی آن را به عهده خواهند گرفت.
آمبولیزاسیون برای درمان واریس لگنی ضروری است، چون این رگ‌ها عمقی بوده و دسترسی به آن‌ها از طریق جراحی کار ساده‌ای نیست. برای ناحیه‌ی لگن از درمان لیزری استفاده نمی‌شود، چون گرمای ناشی از لیزر باعث می‌شود که اندام‌های مجاور در معرض خطر قرار گیرند.
آمبولیزاسیون معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار بعد از چند روز می‌تواند فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرد. بعد از آمبولیزاسیون ورید تخمدانی، 75% بیماران گزارش داده‌اند که علائمشان بهبود یافته است. به همین دلیل، برای درمان واریس عروق لگنی باید به پزشک متخصص و با تجربه مراجعه کرد تا با درمان این مشکل و کنترل عوارض آن آشنا باشد.
دوران نقاهت بعد از درمان واریس لگنی
درد در اکثر بیماران بعد از آمبولیزاسیون بسیار کاهش می‌یابد. این درمان به صورت سرپایی انجام خواهد شد. داروهای مسکنی برای چند روز اول بعد از درمان برای بیمار تجویز خواهند شد. بعد از این مدت داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC) کافی خواهد بود. در موارد نادر، بیمار نیازمند آمبولیزاسیون مجدد خواهد بود.
خطرات مربوط به درمان واریس لگنی
اگرچه آمبولیزاسیون ورید تخمدانی درمانی ایمن و مؤثر شناخته می‌شود، اما خطراتی نیز دارد. این خطرات، گرچه نادر هستند، اما عبارتند از:
- آسیب به عروق خونی
- کبودی
- عفونت
- خونریزی محل درمان
- واکنش آلرژیک به رنگ‌های کنتراست
پیشگیری از ابتلا واریس لگنی
همیشه نمی‌توان از واریس لگنی پیشگیری کرد، اما با روش‌های زیر می‌توان خطر آن را کاهش داد:
- استفاده از لباس‌های فشاری در طول بارداری
- وزن‌گیری مناسب و سالم در طول بارداری
- حفظ BMI مناسب
- استفاده‌ی منظم از لباس‌های فشاری
سؤالات متداول
آیا واریس لگنی درد دارد؟
ممکن است رگ‌های ناحیه‌ی لگنتان دچار واریس شوند که دردناک خواهد بود و دلیل زمینه‌ای برای سندرم احتقان لگن است.
آیا سی‌تی اسکن واریس را نشان خواهد داد؟
نباید واریس لگنی را با سی‌تی اسکن و ام‌آرآی را تشخیص داد، مگر اینکه بیمار معیارهای بالینی و تصویربرداری را داشته باشد. رگ‌های متسعی که در سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی دیده می‌شوند، ممکن است اتفاقی دیده شوند و مهم نباشند و یا اینکه نشانه‌ی واریس لگنی باشند.
آیا واریس لگنی باعث مشکلات ادراری خواهد شد؟
رگ‌های واریسی در لگن تخمدان‌ها را احاطه خواهند کرد و باعث فشار بر مثانه و مقعد خواهند شد. این امر باعث بروز علائمی خواهد شد که عبارتند از: درد لگن یا درد مبهم در اطراف لگن و ناحیه‌ی زیر شکم. احساس کشش یا درد در لگن.
چه وقت باید نگران واریس لگنی شوم؟
اگر مبتلا به واریس لگنی هستید و علائمی مانند: درد و تورم شدید و مداوم در پاها، احساس سنگینی و درد مبهم در پاها در پایان روز یا بعد از فعالیت فیزیکی دارید، باید با پزشک تماس بگیرید.
آیا واریس لگنی باعث کمردرد خواهد شد؟
علامت اصلی درد لگن و پایین کمری است که بیش از 6 ماه ادامه داشته باشد. معمولاً درد در طول قاعدگی، سرپا ایستادن، پایان روز و بعد از آمیزش و در دوران بارداری شدیدتر خواهد شد.
آیا مصرف آسپرین برای واریس لگنی مفید است؟
مصرف آسپرین روشی مناسب برای پیشگیری در افرادی که در خطر لخته‌ی خون یا واریس هستند می‌باشد، اما نمی‌تواند رگ‌ها را درمان کند. بدون مشورت با پزشک آسپرین مصرف نکنید؛ این کار باعث به خطر افتادن سلامت شما شده و در دراز مدت مشکلات عروقی و بیماری‌های دیگری ایجاد خواهد کرد.
اگر واریس لگنی درمان نشود چه می‌شود؟
واریس لگنی در صورت عدم درمان باعث تراوش خون به داخل بافت‌های پا می‌شود. بیمار دچار تورم و التهاب دردناک شده و رنگ قسمت‌هایی از پوست پا تغییر خواهد کرد یا بی‌رنگ خواهد شد؛ این وضعیت هایپرپیگمانتاسیون نام دارد.
