واریس رگهای خونی متورمی هستند که زیر سطح پوست در اندام‌های تحتانی ظاهر میشوند. این عارضه به نظر می‌رسد شایع تر است و نزدیک به یک چهارم بزرگسالان مبتلا به آن هستند. یکی از مسائلی که افراد مبتلا به واریس نگران هستند، آسیب پذیری در برابر جراحت است. واریس ممکن است از پوست بیرون بزند و به بریدگی، خراشیدگی و کبودی منجر شود. اگر فرد مراقب نباشد، این آسیب‌های جزئی میتواند عواقب بدی در پی داشته باشد.
زخم واریس چیست؟
زخم واریس که گاها زخم وریدی یا زخم استاز هم نامیده میشود، نوعی زخم عروقی در پاست و درصورتیکه رگهای پا نتوانند خون را به سمت قلب برگردانند به وجود می‌آید. زخم‌های واریسی معمولاً در طرفین ساق، بالای مچ یا زیر ساق ایجاد میشوند. این زخم‌ها دیر خوب میشوند و معمولا هم برگشت پذیرند و اگر تحت درمان قرار نگیرند، ممکن است بزرگتر شده و مشکلات دیگری در پاها به وجود بیاورند.
علت زخم واریس
اگر مشکلی در روند گردش خون در رگهای پا وجود داشته باشد ممکن است پس از یک آسیب جزئی زخم واریس ایجاد شود و اگر این اتفاق بیفتد، فشار درون سیاهرگ ها افزایش می یابد.
این فشار بالای مداوم می تواند به تدریج به رگ های خونی ریز پوست آسیب برساند و آنها را شکننده کند. در نتیجه، پوست شما به راحتی خراشیده میشود و سپس، زخم به وجود می‌آید. اگر فکری برای بهبود گردش خون در پاها نکنید ممکن است این زخم‌ها هرگز بهبود نیابد.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به واریس
برخی از عواملی که می توانند خطر ابتلا به واریس را افزایش دهند عبارتند از:
- سن: با بالا رفتن سن، رگ‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهند و با ضعیف شدن دریچه‌ی رگ‌ها واریس ایجاد میشود.
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان دچار واریس می شوند.
- ترومبوز ورید عمقی: لخته های خونی که در وریدهای عمقی ساق پا ایجاد می شوند می توانند باعث ایجاد واریس شوند.
- سابقه خانوادگی: واریس میتواند ارثی باشد.
- بارداری: گاهی اوقات بارداری با واردکردن فشار به ساق پا منجر به واریس میشود.
- نارسایی وریدی: وقتی رگهای پا نمی توانند خون را به درستی انتقال دهند، خون در پاها جمع می شود و می تواند باعث ایجاد واریس شود.
- ایستادن طولانی مدت: ایستادن یا نشستن طولانی مدت گردش خون را کند می کند و خطر ابتلا به واریس را افزایش می دهد.
- مشکل در راه رفتن: این مسئله می تواند ماهیچه های ساق پا را ضعیف کرده و بر گردش خون در رگهای پا تأثیر بگذارد.
- آسیب پا: آسیب‌هایی مانند شکستگی استخوان میتواند باعث DVT یا اختلال در راه رفتن شود.
علائم زخم واریس
این زخم‌ها معمولا زخم های باز و دردناکی در پوست هستند که 2 هفته طول می کشد تا بهبود یابند و معمولاً در قسمت داخلی پا و بالای مچ ایجاد می شوند. علائم زخم واریس (زخم وریدی) عبارتند از:
- لکه‌های پوستی قرمز تیره یا کبود که سفت، خشک و خارش دار هستند.
- پاهای متورم و دردناک
- زخم سطحی و ملتهب با لبه های کنگره‌ای که ممکن است ترشحات شفاف، زرد یا خونی داشته باشد.
- مچ پای متورم
- تغییر رنگ و تیره شدن پوست اطراف زخم
- سفت شدن پوست اطراف زخم، که باعث میشود حس کنید پایتان سفت شده
- احساس سنگینی در پاها
- درد یا تورم در پاها
- پوست ملتهب، پوسته پوسته شده و خارش دار روی پاها
- رگهای متورم و بزرگ شده روی پاها
- خروج ترشحات ناخوشایند و بدبو از زخم
علائم عفونت
زخم واریس مستعد عفونت باکتریایی است و علائم عفونی شدن آن عبارتند از:
- شدید شدن درد
- خروج ترشحات سبز رنگ و ناخوشایند از زخم
- قرمزی و تورم پوست اطراف زخم
- درجه حرارت بالا (تب)
- بوی بد زخم
تشخیص زخم واریس
اگر مشکوک به زخم واریس باشید، پزشک طی یک معاینه جسمانی کامل، فشار خون بازو و مچ پای شما را اندازه میگیرد. با تشخیص دقیق میتوان مراقبت درست از زخم را آغاز کرد. تشخیص معمولاً بر اساس شرح حال چگونگی ایجاد زخم و نتایج معاینه فیزیکی حاصل می شود. آزمایشات تکمیلی میتواند شامل موارد زیر باشد:
تست شاخص مچ پا-بازو
طی این آزمایش، کاف های فشار خون روی بازوها و مچ پا قرار می گیرند. یک دستگاه سونوگرافی دستی یا “داپلر” برای گوش دادن به جریان خون و اندازه گیری فشار خون استفاده می شود. این روش به پزشکان کمک می کند تا بفهمند آیا جریان خون در ساق پا کاهش می‌یابد یا خیر.
سونوگرافی
استفاده از دستگاه سونوگرافی میتواند به پزشک کمک کند تا فشار خون را در نقاط مختلف بازو یا پای شخص اندازه‌گیری کند و تشخیص دهد که آیا رگهای شخص دچار انسداد هستند یا خیر، و همچنین به او کمک کند تا سرعت جریان خون در شریان‌های پایین ساق پا را اندازه‌گیری کند.
برای بررسی زخم‌های واریس، نیاز است که از نظر عفونت بررسی شوند. آزمایش کشت میتواند نیاز بیمار به مصرف آنتی بیوتیک را تایید کند.
همچنین تصویربرداری از جمله استفاده از اشعه ایکس، MRI و اسکن استخوان میتواند به شناسایی عفونت استخوان کمک کرده و نیاز به جراحی برای برداشتن زخم‌های واریس عفونی را مشخص کند.
درمان زخم واریس
روند درمان باید توسط یک متخصص مراقبت‌های پزشکی که با درمان سریع زخم واریس آشناست انجام شود. پرستاران معمولا این وظیفه را انجام میدهند. روند درمان عمدتا با کنترل فشارخون بالا در رگهای پا و درمان زخم همراه است. برخی از روش های درمانی عبارتند از:
کنترل فشار در رگهای پا
کنترل ورم مسئله‌ای ضروری است. بالاگرفتن پاها، هم سطح قلب یا بالاتر از آن، چندین بار در طول روز و هنگام خواب، می تواند به کاهش ورم کمک کند. معمولاً روکش یا بانداژ فشاری روی پاها قرار میگیرد. بسته به مقدار ترشحی که از زخم خارج می شود، می توان پانسمان آن را چند بار در روز یا هفته‌ای یک بار عوض کرد. هنگامی که زخم ساق کوچکتر شد و تقریباً بهبود یافت، میتوان از جوراب واریس استفاده کرد. اندازه این جوراب‌ها متناسب با پاها است و معمولاً صبح‌ها و در طول روز باید آنها را پوشید. ممکن است برای بیمارانی که درگیر ورم شدید هستند پمپ وریدی تجویز شود.
درمان زخم
اولین قدم در درمان واریس برداشتن بافت مرده اطراف زخم و سپس استفاده از یک پانسمان مخصوص برای تسریع روند بهبود است. پانسمان باید تقریبا هر هفته عوض شود. گاهی اوقات باید جوراب محکمی روی پانسمان پوشیده شود. ممکن است چند هفته اول بانداژ فشاری روی زخم دردناک باشد که در این صورت پزشک مسکن مناسبی برای فرد تجویز خواهد کرد. با بهبود زخم، درد آن نیز کاهش می یابد.
جراحی
بیمارانی که زخم‌های واریس‌شان بهبود نیافته نیاز به مراقبت و درمان های پیشرفته تری دارند. روشهای درمانی جدید تهاجمی نیستند، به بیهوشی نیاز ندارند و با خیال راحت در مراکز جراحی سرپایی یا مطب پزشکان انجام می شوند. انتخاب روش درمانی به نوع سیاهرگی که علائم در آن ایجاد شده بستگی دارد و میتواند شامل موارد زیر باشد:
لیزر درون وریدی
این روش را می توان به صورت سرپایی انجام داد. در این روش یک کاتتر در سیاهرگ بزرگ یا کوچک صافن قرار داده می شود. پس از تزریق بی حسی به محل مورد نظر، رگ با امواج رادیویی یا لیزر حرارت داده می شود. این فرآیند گرمایش یا همان تخریب رگ 10 دقیقه بیشتر طول نمی کشد. خونی که قبلاً در آن رگ جمع شده بود به سهولت به سیستم سیاهرگی عمقی برمیگردد. اغلب بیماران خیلی زود علائم بهبود را تجربه میکنند. بهتر است بیماران پس از عمل راه بروند. درد، که معمولا شدید نیست، با داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن قابل کنترل است. در ویزیت بعدی که یک هفته پس از عمل انجام میشود، احتمال وجود لخته های خونی بررسی شده و در صورت وجود لخته دارو درمانی آغاز خواهد شد.
این روش را میتوان برای درمان واریس شاخه ای در مطب و به صورت سرپایی انجام داد. ابتدا از بیمار میخواهند چند دقیقه بایستد تا رگ‌ها پر خون شوند و پزشک رگ‌هایی را که باید برداشته شوند علامت‌گذاری کند. بعد از علامت گذاری و تایید بیمار، داروی بی حسی به محل مورد نظر تزریق میشود. سپس برش‌های بسیار کوچکی در پوست ایجاد شده و از آن قسمت رگ ها را با قلاب کوچکی برمیدارند. این برش ها به قدری ریز هستند که نیازی به بخیه ندارند. در پایان پانسمانی روی ساق پا گذاشته می شود و بیماران بلافاصله بعد از عمل می توانند راه بروند. اکثر بیماران به مسکن نیاز ندارند، اما در صورت نیاز داروهای ضد التهاب کفایت میکنند. بسته به وسعت فلبکتومی، بیماران می توانند ظرف یک روز یا بیشتر به سر کار برگردند.
اسکلروتراپی
این روش را میتوان برای درمان واریس شاخه ای در مطب و به صورت سرپایی انجام داد. در این روش با استفاده از یک سوزن کوچک ماده به خصوصی را به رگ‌هایی که کوچکتر هستند تزریق میکنند و آنها را می‌بندند. این درمان به بیهوشی یا بی حسی نیاز ندارد. رگهای کوچک (که به رگهای عنکبوتی نیز معروفند) به خوبی با این روش درمان میشوند.
خطرات زخم واریس
زخم واریس می تواند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند، از جمله:
- از دست دادن توان حرکت: این زخم ممکن است چنان دردناک باشد که شخص نتواند حرکت کند و خود همین مسئله باعث بدتر شدن وضعیت میشود.
- عفونت: زخم واریس به راحتی می تواند عفونی شود و اگر عفونت آن درمان نشود، می تواند باعث مسمومیت خونی شده یا عفونت استخوان را در پی داشته باشد.
پیشگیری از زخم واریسی
شما می توانید با پوشیدن جوراب، کاهش وزن و مراقبت از پوست خود خطر ابتلا به زخم واریس را کاهش دهید. افرادی که پیش از این به زخم واریس مبتلا شده اند بیشتر از دیگران مستعد ابتلای مجدد به این بیماری هستند.
تغییر سبک زندگی
برای پیشگیری از زخم واریس، ابتدا باید از مشکلات وریدی پیشگیری کنید. با داشتن عادات سالم گردش خون در بدن راحت تر انجام میشود. تغییر سبک زندگی می تواند گردش خون را بهبود ببخشد و خطر ابتلا به زخم واریس را کاهش دهد:
- از سیگار کشیدن خودداری کنید.
- اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، وزن‌تان را کم کنید.
- وزن ایده آل خود را حفظ کنید.
- مرتب ورزش کنید.
- زیاد حرکت کنید.
- پاهای خود را برای مدت کوتاهی بالا نگه دارید، به خصوص اگر تمام روز سر پا بوده اید.
جوراب واریس
اگر قبلاً به زخم واریس مبتلا شده‌اید یا مستعد ابتلا به آن هستید، احتمالاً پزشک شما به شما توصیه کرده است که از جوراب‌های واریس استفاده کنید. این جوراب‌ها به طور خاص طراحی شده‌اند تا فشار مناسبی به پاهای شما وارد کرده و گردش خون را بهبود دهند. این جوراب‌ها معمولاً در قسمت مچ پا تنگ و در قسمت بالای ساق آزادتر هستند تا به خوبی خون را به سمت بالا و به سمت قلب هدایت کنند. بهتر است این جوراب‌ها را در طول روز بپوشید و فقط در هنگام خواب از آنها استراحت کنید. این جوراب‌ها در اندازه‌ها، رنگ‌ها و مدل‌های مختلفی موجود هستند.
پزشک شما میتواند به شما کمک کند تا جوراب مناسب خودتان را تهیه کنید و همچنین لوازم جانبی دیگری نیز وجود دارند که در پوشیدن و درآوردن جوراب به شما کمک میکنند.
درمان مشکلات زمینه ای
با درمان واریس احتمال ورم یا زخم پا کمتر میشود. روش درمانی به این گونه است که لوله‌ی نازک و انعطاف‌پذیری به نام کاتتر در رگهای آسیب‌دیده قرار داده میشود و از طریق امواج رادیویی با فرکانس بالا یا لیزر این رگ‌ها بسته میشوند. در روش دیگری با جراحی رگهای آسیب دیده‌ی پا به کل برداشته میشوند.
سوالات متداول
اگر مبتلا به زخم واریس هستیم باید پایمان را بالا نگه داریم؟
نشستن و ایستادن طولانی مدت بدون حرکت دادن پاها ورم و واریس را بدتر میکند. زمانی که نشسته اید یا دراز کشیده اید، پای آسیب دیده خود را کمی بالا نگه دارید.
چرا زخم واریس دیر بهبود می یابد؟
زخم واریس زخمی روی پا است که معمولاً به دلیل گردش خون ضعیف، به کندی بهبود می یابد. این زخم‌ها ممکن است از چند هفته تا چند سال دوام بیاورند. شاید شنیده باشید که پزشک یا پرستار شما این زخم ها را “زخم وریدی پا” می نامد.
آیا زخم را باید خشک نگه داشت؟
پانسمان زخم واریس باید یک محیط مرطوب ایجاد کند. در زخم‌هایی که پوستی سفت و خشک دارند، روند بهبود به شدت کند است و گاهی اوقات کاملاً متوقف شده و عفونت، التهاب و درد شدت می‌یابد.
بهترین چیزی که میتوان روی زخم واریس گذاشت چیست؟
الف) درمان زخم واریس پا:
- تمیز کردن زخم: استفاده از پانسمان و پماد مرطوب کننده یا جراحی برای برداشتن بافت مرده.
- پانسمان های تخصصی: محصولات متنوعی برای بهبود زخم در دسترس است.
- پانسمان های انسدادی: اگر روی زخم های واریس پوشانده شود زودتر بهبود می یابند.
چرا زخم‌های ساق پا بهبود نمی‌یابند؟
زخم های شدید به احتمال زیاد عفونی می شوند و روند بهبود آنها بیشتر طول می کشد.
آیا زخم واریس میتواند کشنده باشد؟
این زخم‌ها ممکن است عفونی شوند. اگر عفونت به سرعت تشخیص و درمان نشود، ممکن است بیمار دچار سپسیس شود، وضعیتی مرگبار که در صورت وقوع آن بیمار میتواند بابت قصور پزشکی به دادگاه شکایت کند.
