آنژیوپلاستی روشی است که به کمک آن می‌توان شریان‌های گرفته را باز نمود. شریان‌ها ممکن است به مرور زمان به دلیل تجمع چربی، کلسترول، سلول‌های مرده و… بسته شوند. این عارضه آترواسکلروز نام دارد و می‌تواند در هریک از شریان‌های بدن رخ دهد.
در این پروسه پزشک به کمک یک بالن کوچک پلاک جمع شده درون رگ را به سمت دیواره‌های رگ فشار می‌دهد تا خون بتواند دوباره درون رگ جریان یابد. علاوه بر این در بیشتر موارد یک فنر یا استنت درون رگ تازه بازشده قرار می‌دهند تا آن را باز نگه دارد.
آنژیوپلاستی چیست؟
در معنای لغوی آنژیو به معنای رگ و پلاستی به معنی باز کردن می‌باشد. در طول آنژیوپلاستی پزشک یک بریدگی در مچ دست یا کشاله ران بیمار ایجاد کرده و یک لوله یا کاتتر درون شریان قرار می‌دهد.
سپس کاتتر را به سمت بالا و به درون رگ‌های آسیب دیده اطراف قلب هدایت می‌کند. به طور معمول این کاتتر حاوی یک بالن می‌باشد که با جابه‌جا کردن پلاک‌ها و لخته‌های خونی با موفقیت رگ را باز می‌کند.
پزشک برای رسیدن به رگ‌های آسیب دیده و درمان آن‌ها از فلوئوروسکوپی و رنگ‌های کنتراست استفاده می‌نماید. در مقایسه با جراحی قلب، آنژیوپلاستی یک پروسه نیمه تهاجمی محسوب می‌شود به باز کردن قفسه سینه نیازی ندارد.
کاربرد آنژیوپلاستی چیست؟
آنژیوپلاستی روشی است که به طور معمول برای باز کردن عروق خونی در بیمارانی که به بیماری گرفتگی رگ‌های قلب دچار شده‌اند استفاده می‌شود.
انجام آنژیوپلاستی در این افراد از آسیب دیدن ماهیچه‌های قلب در زمان سکته قلبی جلوگیری کرده و باعث کاهش احتمال سکته قلبی و مرگ و بهبود علائم گرفتگی عروق قلبی ازجمله آنژین (درد قفسه سینه) و تنگی نفس می‌شود.
مزایای آنژیوپلاستی چیست؟
برخی از مزایای این روش به شرح زیر است:
- در مقایسه با جراحی بای پس، آنژیوپلاستی به کمک بالن و قرار دادن فنر، کم تهاجمی‌تر بوده و ریسک کمتری دارد علاوه بر این هزینه‌ی آن نیز کمتر می‌باشد.
- این پروسه تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. به دلیل این که بیشتر بیماران به بیهوشی کامل نیازی ندارند، مدت زمان بستری شدن در بیمارستان کاهش پیدا می‌کند.
- آنژیوپلاستی به بریدگی جراحی نیازی ندارد و فقط یک خراش سطحی بر روی پوست ایجاد می‌شود که به بخیه نیز نیازی نخواهد داشت.
- بعد از مدت کوتاهی از انجام آنژیوپلاستی می‌توانید فعالیت‌های نرمال خود را از سر بگیرید.
آمادگی و مراقبت قبل از آنژیوپلاستی
علاوه بر چکاپ‌های معمول، پزشک برای آمادگی قبل از آنژیوپلاستی چند آزمایش انجام خواهد داد. این تست‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- اشعه ایکس از قفسه سینه
- الکتروکاردیوگرافی
- آزمایش خون
علاوه بر این پزشکان توصیه می‌کنند قبل از انجام آنژیوپلاستی یک عکس اشعه ایکس مخصوص از قفسه سینه گرفته شود. این آزمایش که آنژیوگرام نام دارد، نوعی تکنیک عکس‌برداری پزشکی است که به پزشک امکان می‌دهد درون رگ‌های خونی را با جزئیات کامل ببیند. این تصاویر اطلاعات کافی در اختیار پزشک قرار می‌دهند تا مناسب‌ترین روش درمانی را انتخاب نماید. به کمک آنژیوگرام می‌توان محل بسته شدن رگ و میزان گرفتگی آن را متوجه شد. علاوه بر این به کمک این روش می‌توان متوجه شد رگ به‌طور کامل بسته‌شده یا دیواره‌های آن تنگ شده است.
به طور معمول پروسه آنژیوگرافی بعد از انجام آنژیوگرام آغاز می‌شود و بیمار باید مراحل زیر را طی نماید:
- قبل از انجام آنژیوپلاستی پزشک از بیمار می‌خواهد برای مدتی مصرف برخی داروهای خاص مانند آسپرین، رقیق‌کننده‌های خون و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی را متوقف نماید.
- از 6 ساعت قبل از شروع پروسه باید از خوردن و آشامیدن پرهیز نمود.
- در برخی موارد در صبح انجام آنژیوپلاستی باید داروهایی که پزشک تجویز نموده را مصرف نمود. برای مصرف این داروها باید مقدار بسیار کمی آب استفاده کرد.
آنژیوپلاستی بسته به موقعیت شما بین 30 دقیقه تا چند ساعت زمان می‌برد.
در بیمارستان برای انجام پروسه باید گَن مخصوص بپوشید و قبل از جراحی در خصوص داروهای مصرفی و مواردی که به آن آلرژی دارید به پزشک اطلاع دهید. پزشک به کمک سرم به شما داروی آرام‌بخش تزریق خواهد کرد. با این حال بعد از تزریق دارو همچنان قادر خواهید بود به سؤالات پزشک پاسخ دهید. علاوه بر این در داخل سرم دارویی تزریق خواهد شد که از لخته شدن خون شما جلوگیری خواهد کرد.
پروسه آنژیوپلاستی چگونه است؟
پروسه آنژیوپلاستی به شرح زیر است:
- از طریق سرم به شما داروهای لازم و ضد انعقاد داده می‌شود.
- فشار خون، سطح اکسیژن بدن و ضربان قلب در طول انجام پروسه بررسی می‌شود.
- قسمتی که قرار است بریده شود به کمک بی‌حسی موضعی بی‌حس شده و بعد از ایجاد بریدگی یک سیم راهنمای کوچک درون آن قرار می‌دهند.
- متخصص کاردیولوژی با استفاده از تکنولوژی فلوئوروسکوپی متوجه می‌شود که کاتتر را در کدام قسمت رگ قرار دهد.
- سپس از طریق کاتتر، رنگ کانتراست را به درون رگ وارد می‌کنند تا از درون رگ عکس اشعه ایکس به دست آورند. این به پزشک کمک کرده تا محل دقیق پلاک‌ها و رگ‌های بسته را پیدا کند. این عکس‌ها آنژیوگرام نام دارند.
- بعد از به دست آوردن آنژیوگرام، پزشک بالنی که به همراه فنر و یا بدون آن در ابتدای کاتتر قرار دارد را باد کرده و پلاک‌ها را به عقب و به سمت دیواره‌های رگ می‌راند در نتیجه رگ باز می‌شود و خون به صورت طبیعی در آن جریان می‌یابد.
- در آخر باد بالن دوباره خالی شده و کاتتر از رگ خارج می‌شود.
زمان لازم برای آنژیوگرافی و کل پروسه آنژیوپلاستی بین 1 تا 3 ساعت می‌باشد و به تعداد رگ‌های گرفته شده و پیچیدگی شریان مسدود شده بستگی دارد.
تکنیک‌هایی که برای آنژیوپلاستی عروق کرونری استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
بالن زدن
در این روش با فشار ناشی از یک بالن پلاک‌های جمع شده در شریان را پاک می‌کنند. این پروسه معمولاً به تنهایی انجام می‌شود، به‌جز در مواردی که پزشک بتواند یک فنر را در محل مناسب قرار دهد.
فنر زدن قلب
در این پروسه بالن و استنت همراه با هم استفاده می‌شوند. در ابتدا استنت به همراه بالن در شریان مسدود شده قرار گرفته و سپس با باد شدن بالن استنت منبسط می‌شود. بعد از این بالن از درون رگ خارج می‌گردد.
فنر ممکن است از فلز بدون پوشش ساخته شده و یا دارای یک پوشش دارویی باشد. در صورتی که با پوشش دارویی همراه باشد به آن استنت شستشو دهنده دارو گفته می‌شود که از تجمع دوباره پلاک جلوگیری می‌کند.
امروزه بیشتر از استنت‌های شستشو دهنده دارو استفاده شده و استنت‌های فلزی به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مراقبت‌های بعد از آنژیوپلاستی
بعد از اتمام آنژیوپلاستی، پزشک کاتتر را خارج کرده و زخم را بانداژ می‌کند. خون‌ریزی، درد و کبودی در اطراف محل بریدگی طبیعی و رایج می‌باشد.
به طور معمول بعد از این پروسه بیمار برای چند ساعت یا یک شب در بیمارستان بستری می‌شود. بعد از آنژیوپلاستی نمی‌توان رانندگی کرد، چراکه امکان دارد تأثیرات داروهای بی‌حسی هنوز در بدن باشد. علاوه بر این تا یک هفته نباید اجسام سنگین را بلند نمود.
افراد معمولاً می‌توانند بعد از چند روز تا یک هفته به کار خود بازگردند. اما پزشک در خصوص میزان فعالیتی که می‌توانند داشته باشند توصیه‌های لازم را به آن‌ها خواهد داد.
سعی کنید تا حد امکان توصیه‌ها و دستورالعمل‌های پزشک در خصوص میزان فعالیت خود را جدی گرفته و دنبال کنید. راهنمایی‌های عمومی به شرح زیر می‌باشند:
- در طی 5 روز نخست فقط فعالیت‌های سبک انجام دهید. پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها و انجام فعالیت‌های روزانه موردی نخواهند داشت. بعد از 5 روز پزشک به شما اجازه خواهد داد سطح فعالیت‌های خود را بیشتر کنید، اما باید از انجام فعالیت‌هایی که باعث تنگی نفس، خستگی و درد قفسه سینه می‌شوند خودداری نمایید.
- برای بلند کردن اجسام سنگین و انجام فعالیت‌های شدید 3 تا 4 هفته صبر نموده و قبل از انجام آن از پزشک خود اجازه بگیرید.
معاینات بعدی و مراجعه به پزشک بعد از آنژیوپلاستی یکی از نکته‌های مهم این روش درمانی است. در طول این معاینات، پزشک روند بهبودی را بررسی کرده و با توجه به آن دارو تجویز می‌نماید. علاوه بر این، برای داشتن و رسیدن به سلامت کامل قلب یک برنامه درمانی تنظیم خواهد کرد.
سبک زندگی بعد از آنژیوپلاستی
کاملاً طبیعی است که بعد از آنژیوپلاستی نسبت به دیگر اوقات احساس متفاوتی داشته باشید. علاوه بر تغییرات فیزیکی و جسمانی، به احتمال زیاد تغییرات احساسی زیادی نیز تجربه خواهید کرد. ممکن است در این مدت در بدن خود احساس تفاوت کنید و هرچه زودتر این تفاوت‌ها را بپذیرید برای شما بهتر است. علاوه بر این به دلیل محدودیت‌هایی که خواهید داشت ممکن است بازگشت به زندگی روزانه و نرمال برای شما چالش برانگیز باشد.
آنژیوپلاستی باعث می‌شود تا خون بهتر در شریان‌ها جریان یابد، اما نمی‌تواند از تجمع دوباره پلاک‌ها جلوگیری کند. به همین دلیل است که داشتن سبک زندگی سالم بعد از آنژیوپلاستی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است:
- داشتن رژیم غذایی سالم: اصلی‌ترین و مهم‌ترین تغییری که بعد از آنژیوپلاستی باید در زندگی خود ایجاد نمایید تغییر در سبک غذایی و داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌باشد. رژیم غذایی شما باید سالم و سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان باشد. می‌توانید گوشت، ماهی (اُمگا 3 و اسیدهای چرب)، غلات کامل، لبنیات (کم‌چرب)، چربی‌های سالم (آووکادو، دانه‌های روغنی و آجیل)، آب و …. را در رژیم غذایی خود جای دهید. تا حد ممکن از مصرف نمک و شکر پرهیز کنید.
- ورزش کردن: برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند فشارخون بالا، کلسترول بالا و اضافه وزن باید فعالیت فیزیکی خود را بالا ببرید. قبل از شروع ورزش برای حداقل 10 دقیقه گرم کنید. این کار باعث می‌شود تا ضربان قلب به تدریج بالا رفته و به قلب فشار وارد نشود. علاوه بر این، گرم کردن باعث می‌شود تا ماهیچه‌ها برای ورزش اصلی آماده و فعال شوند. حتماً بعد از اتمام ورزش به کمک حرکات کششی سبک بدن خود را سرد نمایید. برای این‌که متوجه شوید چه ورزشی برای شما مناسب است حتماً با پزشک خود مشورت کنید. داشتن ورزش منظم باعث تسریع روند بهبودی بعد از آنژیوپلاستی می‌شود.
- داشتن وزن مناسب: در صورت داشتن اضافه‌وزن یا چاقی می‌توانید با کاهش وزن سطح کلسترول، فشار و قند خون خود را پایین بیاورید. بعد از کاهش وزن مزایای آن را به‌طور کامل تجربه خواهید کرد. می‌توانید به کمک دکتر برای کاهش وزن خود برنامه‌ریزی کنید.
- ترک کردن سیگار: در صورتی که به سیگار اعتیاد دارید باید سریعاً آن را ترک نمایید. سیگار نه تنها به ریه‌ها ضرر می‌رساند، بلکه به رگ‌های خونی نیز آسیب‌زده و باعث بالا رفتن فشارخون و کلسترول نیز می‌شود. ترک کردن سیگار یکی از مهم‌ترین قدم‌هایی است که بعد از آنژیوپلاستی می‌توانید برای سلامتی خود بردارید.
- توجه به احساسات خود: به طور معمول بیماران بعد از انجام آنژیوپلاستی دچار افسردگی می‌شوند و علائم فیزیولوژیکی و روانشناسی در این امر دخیل می‌باشند. در صورتی که این افسردگی به موقع درمان نشود، می‌تواند سلامت شما را به خطر بیاندازد. به همین دلیل باید به احساسات خود توجه نموده و در صورت بروز علائم افسردگی سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
- داشتن خواب کافی: بر اساس یک تحقیق احتمال نیاز به جراحی بعد از 4 سال از انجام آنژیوپلاستی در بیمارانی که خواب کافی نداشته‌اند بسیار بالا بوده است. برای جلوگیری از بروز چنین عواقبی در آینده، باید هر شب خواب کافی داشته باشید و از مصرف الکل، کافئین و غذاهای سنگین در شب خودداری کنید.
ریسک نکرده و قبل از انجام هر فعالیتی با پزشک خود مشورت کنید تا سلامتی شما درخطر نیفتد و در صورت تجربه کردن کوچک‌ترین درد و ناراحتی بعد از آنژیوپلاستی سریعاً به پزشک خود مراجعه نمایید.
در طول دوران بهبودی بیماران چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنند؟
در صورت بروز موارد زیر به پزشک مراجعه نمایید:
- بروز درد شدید قفسه سینه که قبل از انجام آنژیوپلاستی احساس می‌کردید.
- ورم کردن و ملتهب شدن، خون‌ریزی و درد در محل بریدگی
- تب کردن
عوارض و خطرات آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی یک‌روند نیمه تهاجمی است و در مقایسه با جراحی باز قلب خطرات بسیار کمتری دارد. خطرات و عوارض آنژیوپلاستی بعد از این پروسه رخ می‌دهند و به شرح زیر می‌باشند:
مسدود و باریک شدن مجدد شریان‌ها
در طول دوران بهبودی آنژیوپلاستی امکان دارد که دیواره‌های رگ دوباره نازک شده و مسدود شوند به‌خصوص اگر در طول پروسه از استنت شستشو دهنده دارو استفاده شده باشد.
ایجاد لخته خونی
ممکن است در طول دوران بهبودی بعد از قرار دادن استنت درون رگ، درون استنت لخته خونی ایجاد شود. این لخته‌ها با تخریب رگ می‌توانند منجر به سکته قلبی شوند. برای جلوگیری از این عارضه باید داروهای تجویز شده را طبق دستور پزشک مصرف نمود. یکی از محدودیت‌های قرار دادن استنت درون قلب این است که بیماران به هیچ عنوان نباید مصرف داروهای خود را کنار بگذارند.
بعد از آنژیوپلاستی پزشک برای بیمار داروهایی تجویز می‌کند که از تشکیل لخته خونی در اطراف استنت درون عروق کرونر جلوگیری می‌نمایند. ترکیب این داروها به طور معمول به شرح زیر می‌باشد:
- آسپرین
- کلوپیدوگرل
- تیکاگرلور
- پراسوگرل
خون‌ریزی
بعد از آنژیوپلاستی ممکن است قسمتی از رگ که بریده شده و از طریق آن کاتتر به درون شریان وارد شده است خون‌ریزی نماید. بروز کبودی ساده در طول این پروسه رایج است، اما در صورت خون‌ریزی شدید ممکن است به تزریق خون و جراحی نیاز شود.
عوارض نادر آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی ممکن است عوارض نادری نیز در پی داشته باشد که به شرح زیر می‌باشند:
- سکته
- آسیب‌دیدگی عروق کرونر. ممکن است در طول این پروسه عروق کرونر پاره شوند. در این شرایط بیمار باید فوراً تحت جراحی بای پس قرار گیرد.
- مشکلات کلیوی. رنگ کنتراست استفاده شده در طول آنژیوپلاستی می‌تواند باعث بروز مشکلات کلیوی در بیمار شود. احتمال بروز این عارضه در بیمارانی که سابقه بیماری‌های کلیوی دارند بالا می‌باشد.
- سکته مغزی. در صورتی که پلاک‌های جمع شده در شریان در زمان ورود کاتتر به رگ به طور کامل جدا شوند ممکن است فرد دچار سکته مغزی شود. علاوه بر این ممکن است در کاتتر لخته خونی تشکیل شده و از طریق رگ وارد مغز شود. البته این عارضه بسیار نادر می‌باشد و می‌توان با مصرف داروهای ضد لخته و رقیق‌کننده‌های خون از بروز آن جلوگیری کرد.
- ریتم غیرطبیعی قلب. در طول آنژیوپلاستی ممکن است ضربان قلب بسیار تند و یا بسیار آرام شود. این عارضه معمولاً کوتاه مدت است، اما در برخی موارد برای منظم کردن ضربان قلب به دارو یا پیس میکر موقت نیاز می‌شود.
هزینه آنژیوپلاستی چقدر است؟
هزینه آنژیوپلاستی به شرایط شما و بیماری که قصد درمان آن را دارید بستگی دارد. هزینه‌ی هر یک از روش‌های آنژیوپلاستی بسته به سطح آن متفاوت می‌باشد. مهارت پزشک و مدت زمان پروسه نیز نقش مهمی را در تعیین میزان هزینه‌ها ایفا می‌کنند.
سؤالات متداول
بعد از آنژیوپلاستی از مصرف چه غذاهایی باید پرهیز نمود؟
- مصرف نمک خود را تا حد امکان کاهش دهید. در زمان پخت و پز سعی کنید از نمک کمی استفاده کنید، چراکه به کاهش فشارخون کمک کرده و تجمع مایعات جلوگیری می‌نماید.
- از مصرف غذاهای حاوی شکر خودداری کنید، این تنقلات به طور معمول به‌جای غذای سالم مصرف می‌شوند و وزن شمارا بالا می‌برند.
بعد از آنژیوپلاستی چقدر باید استراحت نمود؟
میزان استراحت بعد از آنژیوپلاستی به وسعت و میزان این پروسه بستگی دارد. بیشتر بیماران ظرف مدت چند روز تا یک هفته می‌توانند فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرند.
آیا می‌توان بعد از آنژیوپلاستی استنت را خارج کرد؟
در برخی موارد در صورت بسته شدن استنت، پزشک می‌تواند با تکرار دوباره پروسه آن را باز کرده یا یک استنت جدید به آن اضافه نماید. اما به هیچ عنوان نمی‌توان آن را خارج نمود، چرا که بعد از جایگذاری بافت بدن اطراف آن را گرفته و جزئی از رگ می‌شود.
کدام یک از این روش‌ها کم‌خطرتر است؟ بای پس قلب یا آنژیوپلاستی؟
به دلیل این که بای پس یک روش درمانی تهاجمی است، بیشتر برای بیمارانی انجام می‌شود که بیش از دو شریان آن‌ها بسته شده باشد.
آنژیوپلاستی برای بیمارانی تجویز می‌شود که خطر بروز سکته قلبی در آن‌ها کمتر می‌باشد و یک یا دو شریان آن‌ها بسته شده است.
بعد از آنژیوپلاستی چگونه می‌توان دوش گرفت؟
تا یک هفته بعد از آنژیوپلاستی از حمام کردن و شنا خودداری نمایید. می‌توانید در این مدت دوش بگیرید، اما مراقب باشید در طی 24 تا 48 ساعت اولیه بعد از جراحی محل بریدگی و قرار گرفتن کاتتر خیس نشود.
آیا آنژیوپلاستی یک روش درمانی دائمی است؟
آنژیوپلاستی روشی برای درمان گرفتگی شریان‌ها نیست. در برخی موارد با تجمع مجدد پلاک‌ها رگ دوباره بسته می‌شوند.
استنت چقدر دوام دارد؟
استنت دائمی است. احتمال دارد بعد از 6 تا 9 ماه رگ دوباره بسته شود. در این صورت می‌توان رگ را با اضافه کردن یک استنت دیگر درمان نمود.
