آنژیوگرافی روشی است که در آن از تکنیک‌های عکسبرداری پزشکی برای مشاهده رگ‌های خونی قلب استفاده میشود. آزمایش معمولاً برای این انجام میشود که متوجه شوند آیا محدودیتی در جریان خون به سمت قبل وجود دارد یا خیر. روش‌های آنژیوگرافی قلبی برای تشخیص و گاهی درمان بیماری‌های قلبی و عروق خونی استفاده می‌شوند. آنژیوگرافی قلب رایج‌ترین نوع درمان کاتترگذاری قلب است.
فهرست موضوعات
آنژیوگرافی
پزشکان از آنژیوگرافی برای تشخیص و درمان بیماری‌های عروق خونی استفاده میکنند. آزمایشات آنژیوگرافی تصاویری از رگ‌های خونی سراسر بدن ایجاد میکنند. در برخی آزمایشات از ماده حاجب استفاده میشود.
پزشک آنژیوگرافی را با استفاده از موارد زیر انجام می‌دهد:
موارد استفاده از آنژیوگرافی قلب
اگر موارد زیر را دارید، پزشک ممکن است انجام آنژیوگرافی انسداد شریان قلب را توصیه کند:
- علائم بیماری انسداد شریان قلبی، مانند درد در قفسه سینه (آنژین)
- درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو که دلیل آن توسط دیگر آزمایشات مشخص نمی‌شود.
- درد قفسه سینه که جدید است یا افزایش می‌یابد (آنژین ناپایدار).
- نقص قلبی که از زمان تولد وجود داشته باشد (بیماری قلبی ارثی).
- نتایج غیرطبیعی در آزمایشات غیرتهاجمی فشار قلبی
- دیگر مشکلات رگ‌های خونی یا صدمه به قفسه سینه
- مشکل دریچه قلبی که نیاز به جراحی داشته باشد.
از آنجایی که احتمال کمی برای بروز عوارض وجود دارد، آنژیوگرافی معمولاً قبل از آزمایشات قلبی غیرتهاجمی، مانند الکتروکاردیوگرام، اکوکاردیوگرام یا تست استرس، انجام نمی‌شود.
مزایای آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی به تشخیص بیماری‌های عروق خونی کمک کرده و اطلاعاتی که به تعیین بهترین درمان کمک میکند را تهیه میکند. معمولاً، کاتتریسم آنژیوگرافی به عنوان اولین درمان برای بیماری در نظر گرفته میشود. فواید دقیق این روش برای هر شخص متفاوت است.
آمادگی و مراقبت‌های لازم قبل از آنژیوگرافی قلب
در برخی موارد، آنژیوگرافی قلبی به صورت اورژانسی انجام میشود. اما اغلب از قبل برنامه ریزی می‌شوند و به شما زمان آماده شدن خواهند داد.
آنژیوگرافی در لابراتوار کاتترگذاری (cath) بیمارستان انجام میشود. تیم پزشکی شما دستورالعمل‌های خاصی به شما داده و در مورد هر دارویی که مصرف میکنید با شما صحبت خواهد کرد. دستورالعمل‌های کلی عبارتند از:
- بعد از نیمه شب قبل از آنژیوگرافی، هیچ چیزی ننوشید و نخورید.
- داروهای خود را در محفظه‌های خود، در بیمارستان همراه داشته باشد. در مورد مصرف داروهای معمول صبح خود از پزشک مشورت بگیرید.
- اگر مبتلا به دیابت هستید، از پزشک بپرسید که آیا قبل از آنژیوگرافی، باید انسولین یا دیگر داروهای خوراکی را مصرف کنید یا خیر.
قبل از شروع روش آنژیوگرافی، تیم پزشکی پیشینه پزشکی شما، از جمله حساسیت‌ها و داروهایی که مصرف میکنید را بررسی میکنند. این تیم ممکن است معاینه جسمانی انجام دهد و علائم حیاتی مانند فشار خون و نبض را بررسی کنند. مثانه را تخلیه کنید و گان بیمارستان را بپوشید. ممکن است مجبور به در آوردن لنزهای چشمی، عینک، جواهرات و سنجاق‌های مو شوید.
نحوه انجام آنژیوگرافی قلب
سه روش برای این کار وجود دارد:
آنژیوگرافی درون وریدی یا کاتتریسم آنژیوگرافی
در کاتتریسم آنژیوگرافی، لوله پلاستیکی نازکی، به نام کاتتر، از طریق برش کوچکی در پوست، وارد رگ خونی میشود. هنگامی که کاتتر به ناحیه مورد نظر هدایت میشود، تکنسین یک ماده حاجب را از طریق کاتتر تزریق کرده و با استفاده از دوز کمی از تابش یونیزان (اشعه ایکس) تصاویری را تهیه میکند.
برای این روش، به پشت روی تخت عکسبرداری اشعه ایکس دراز بکشید. از آنجایی که در طی عمل ممکن است تخت کج شود، احتمالاً بندهای محافظتی برای پاها و قفسه سینه بسته شوند. دوربین‌های عکسبرداری اشعه ایکس به اطراف و بالای سر و قفسه سینه حرکت میکنند تا از زوایای متعددی عکسبرداری کنند.
لوله IV در داخل ورید بازو قرار می‌گیرد. احتمالاً از طریق IV آرامبخش که به آرام شدن شما کمک میکند، دیگر داروها و مایعاتی نیز دریافت کنید. بسیار خواب آلود خواهید شد و ممکن است در طی درمان بخوابید، اما به راحتی هشیار شده و دستورالعمل‌ها را دنبال میکنید.
الکترودهای موجود روی قفسه سینه در کل روند درمان قلب شما را تحت نظر دارند. دستگاه فشار خون، فشار خون شما را بررسی کرده و دستگاه دیگری، به نام اکسیمتر، مقدار اکسیژن خون را بررسی میکند.
مقدار کمی مو از ناحیه کشاله ران یا بازو که لوله منعطف (کاتتر) وارد میشود، اصلاح می‌گردد. این ناحیه شستشو داده شده و ضدعفونی می‌گردد، سپس با تزریق بیحسی موضعی بی‌حس میشود.
برش کوچکی در ابتدای محل مورد نظر ایجاد می‌گردد و لوله پلاستیکی کوتاهی (غلاف) به درون شریان خونی وارد میشود. کاتتر از طریق غلاف به داخل رگ خونی وارد شده و با احتیاط به سمت قلب یا عروق کرونری میرود. حرکت کاتتر نباید باعث ایجاد درد شود و نباید متوجه حرکت آن در بدن شوید. اگر اذیت شدید، به پزشک اطلاع دهید.
رنگ (ماده حاجب) از طریق کاتتر تزریق میشود. زمانی که این کار انجام شد، ممکن است احساس خفیفی از گرگرفتگی یا گرما داشته باشید. اما مجدداً، اگر درد دارید یا اذیت میشود، به پزشک اطلاع دهید. این رنگ در تصاویر اشعه ایکس به راحتی مشاهده میشود. همانطور که رنگ در رگ‌های خونی حرکت میکند، پزشک میتواند جریان آن را مشاهده کرده و هر گونه انسداد یا انقباضی را ببیند. انجام این روش آنژیوگرافی حدود یک ساعت زمان می‌برد، اما به ویژه اگر با دیگر روش‌های کاتتر گذاری قلبی ترکیب گردد، ممکن است بیشتر طول بکشد. آماده سازی و مرحله مراقبت پیش از درمان نیز میتواند زمان درمان را بیشتر کند.
سی تی آنژیو
آنژیوگرافی CT از عکسبرداری CT برای ایجاد تصاویر دقیق از رگ‌های خونی و بافت‌های بخش‌های مختلف بدن استفاده میکند. در طی معاینه، ماده حاجب از طریق کاتتر کوچکی که در ورید بازو قرار گرفته تزریق میشود. هنگامی که ماده حاجب در عروق خونی پیش میرود، متخصص رادیولوژی تصاویری CT با وضوح بالا تهیه میکند.
داروی بیحسی دریافت میکنید و سپس تکنسین به دست یا بازو IV وارد میکند. رنگ یا ماده حاجب (کانتراست) از طریق این IV جریان می‌یابد. این رنگ به رگ‌های خونی کمک میکند تا تصاویر CT را بهتر نشان دهند. چسب‌هایی که الکترود نامیده می‌شوند، روی قفسه سینه قرار می‌گیرند تا ضربان قلب را ثبت کنند.
روی تخت بزرگی دراز می‌کشید که به داخل ماشین تونل مانند کوچکی (اسکنر CT) وارد میشود. اگر در فضاهای بسته احساس راحتی نمی‌کنید، از پزشک بخواهید که داروهایی به شما بدهد تا به آرامش شما کمک کنند.
در هنگام اسکن، باید بی‌حرکت باشید و تنفس خود را همانطور که مشخص شده انجام دهید. هر حرکتی میتواند باعث ایجاد تصاویر تار شود. تکنسین ماشین CT از اتاقی که با یک پنجره از شما جدا میشود، عملیات را انجام می‌دهد. سیستم ارتباط داخلی به شما و تکنسین امکان صحبت کردن با هم را می‌دهد. اگرچه بخش اسکن واقعی آزمایش کمتر از چند ثانیه طول میکشد، اما ممکن است یک ساعت طول بکشد تا فراید کامل گردد.
ام آر آنژیوگرافی
در عکسبرداری رزونانس مغناطیسی قلبی (MRI قلب) از امواج رادیویی، میدان مغناطیسی و یک رایانه برای ایجاد تصاویر قلب استفاده میشود. آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی قلب (MRI قلب) نوعی از MRI است که به صورت ویژه عروق خونی را بررسی میکند. هیچ کدام از این روش‌ها از اشعه ایکس یا تشعشع استفاده نمی‌کنند.
آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی ممکن است به صورت سرپایی یا بستری یک روزه در بیمارستان انجام شود. در مجموع، آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی فرایند زیر را دنبال میکند:
- باید هر نوع لباس، جواهرات یا دیگر اشیاء را در بیاورید و گان بپوشید، زیرا ممکن است در اسکن تداخل ایجاد کند.
- اگر به رنگ کنتراست برای مشاهده آسانتر رگ‌های خونی نیاز داشته باشد، این کار میتواند از طریق IV (ورید) انجام شود.
- روی تخت معاینه که بیرون دستگاه MRI است قرار می‌گیرید.
- تخت در جای خود قرار می‌گیرد و شما را به داخل اسکنر MRI می‌برد.
- در طی فرایند تصویربرداری باید بدون حرکت باشید. هر حرکتی میتواند تصاویر را تار کند و باعث شود دقت نتایج کاهش یابند.
- دستگاه MRI معمولاً سر و صدای زیادی، مانند صداهای زمزمه دارد، بنابراین نگران نباشید.
- تصویربرداری کامل ممکن است یک ساعت یا بیشتر طول بکشد. این امر به نوع و تعداد رگ‌های خونی که متخصص میخواهد معاینه کند بستگی دارد.
تصویربرداری معمولاً باعث ایجاد عوارض جانبی یا مشکلی نمی‌شود. اگر به صورت سرپایی انجام شود، در مجموع می‌توانید بعد از آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی به خانه بروید. متخصص احتمالاً جلسه دیگری را برای بررسی نتایج این آزمایش قرار دهد.
مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی قلب
بعد از اینکه آنژیوگرافی CT یا MRI قلب کامل شد، می‌توانید فعالیت‌های طبیعی خود را داشته باشید. باید بتوانید تا خانه رانندگی کنید یا سر کار بروید. نوشیدن مقدار کافی آب به دفع رنگ از بدن کمک میکند.
بعد از کاتتریسم آنژیوگرافی:
زمانی که آنژیوگرافی تمام شد، کاتتر از بازو یا کشاله ران برداشته میشود و برش با فشار دستی، گیره یا بست کوچکی بسته می‌گردد. به بخش ریکاوری منتقل می‌شوید تا تحت نظر قرار گیرید. زمانی که وضعیت شما پایدار شد، به اتاق خود که در آن مرتباً تحت نظر هستید، منتقل می‌شوید.
اگر کاتتر داخل کشاله ران قرار گیرد، باید برای چندین ساعت کاملاً دراز بکشید تا از خونریزی اجتناب شود. در این هنگام، روی برش ممکن است فشار آورده شود تا از خونریزی جلوگیری کرده و ترمیم را تقویت کند.
ممکن است بتوانید در همان روز به خانه بروید یا ممکن است مجبور شوید یک شب در بیمارستان بمانید. مقدار زیادی مایعات بنوشید تا به رفع رنگ از بدن کمک کند. اگر تمایل دارید، چیزی بخورید.
از تیم پزشکی خود بپرسید که چه زمانی می‌توانید داروهای خود را دوباره بخورید، دوش بگیرید، کار کنید و دیگر فعالیت‌های عادی خود را انجام دهید. از انجام فعالیت‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین تا چند روز اجتناب کنید.
ناحیهای که تزریق انجام میشود احتمالاً برای مدتی حساس شود. ممکن است مقداری کبودی به وجود بیاید و کمی ورم داشته باشید.
اگر موارد زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی قابل توجه، کبودی یا ورم جدید در مکان کاتتر
- درد یا آزردگی زیاد در ناحیه کاتتر ایجاد گردد.
- علائم عفونت، مانند قرمزی، زهکشی یا تب
- تغییر در دما یا رنگ بازو یا پایی که برای این روش استفاده شده است.
- ضعف یا بیحسی در پا یا بازویی که کاتتر در آن قرار گرفته
- ایجاد درد قفسه سینه یا تنگی نفس
اگر محل کاتتر خونریزی فعال دارد و بعد از فشار آوردن روی آن متوقف نمی‌شود، با خدمات اورژانس پزشکی تماس بگیرید. اگر در محل کاتتر ناگهان ورم شروع شد نیز با خدمات اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
نتایج بدست آمده از آنژیوگرافی قلب
آنژیوگرافی میتواند به پزشک نشان دهد که چه چیزی در رگ‌های خونی مشکل دارد، میتواند:
- نشان دهد چه تعداد شریان قلبی مسدود یا تنگ شده (آترواسکلروز).
- مشخص کند انسداد در کجای شریان خونی قرار دارد.
- نشان دهد چه مقدار جریان خون در شریان‌های خونی مسدود شده است.
- نتایج جراحی بای پس شریان قلبی پیشین را بررسی کند.
- جریان خون را از طریق قلب و رگ‌های خونی بررسی کند.
دانستن این اطلاعات میتواند به پزشک در تعیین بهترین درمان برای شما و مقدار خطری که بیماری قلبی شما برای سلامتی‌تان دارد، کمک کند. بر اساس نتایج، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که مثلاً از مزایای آنژیوپلاستی کرونری یا استنت گذاری برای پاکسازی گرفتگی عروق استفاده کنید. ممکن است بتوان آنژیوپلاستی یا استنت گذاری را در هنگام آنژیوگرافی انجام داد تا از نیاز به انجام روش دیگری اجتناب کرد.
عوارض و خطرات آنژیوگرافی قلب
همانند اکثر درمان‌هایی که روی قلب و رگ‌های خونی انجام میشود، آنژیوگرافی شریان نیز با خطراتی، مانند قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس استفاده شده، روبرو است. اما عوارض شدید نادر هستند. خطرات و عوارض احتمالی عبارتند از:
- حمله قلبی
- سکته
- صدمه به شریان خونی کاتتر گذاری شده
- ریتم‌های نامنظم قلبی (آریتمی)
- حساسیت ناشی از رنگ یا داروهایی که در طی این درمان استفاده می‌شوند.
- آسیب کلیوی
- خونریزی بیش از حد
- عفونت
هزینه انجام آنژیوگرافی قلب چقدر است؟
هزینه دقیق برای هر بیمار متفاوت است و به شرایط خاص رگ‌های بیماران بستگی دارد. منطقه جغرافیایی کلینیکی که انتخاب میشود و مهارت پزشک نیز مهم می‌باشند.
سوالات پرتکرار
انجام آنژیوگرافی چقدر طول میکشد؟
آنژیوگرافی میتواند فقط 15 دقیقه زمان ببرد. با این حال میتواند چند ساعت نیز طول بکشد.
آیا در هنگام آنژیوگرافی به هوش هستید؟
بستگی دارد. اکثر بیماران دارو دریافت میکنند تا آرام و راحت باشند. برخی بیهوشی کامل دارند که باعث خوابیدن کامل آنها میشود. در طول سی تی آنژیو و MR آنژیو شما هوشیار هستید.
آنژیوگرافی چقدر درد دارد؟
آنژیوگرافی بسیار دردناک نیست. زمانی که متخصص بیحسی را به ناحیهای که میخواهد کاتتر را وارد کند تزریق میکند، حسی میکنید که سوزن داخل پوست فرو میرود. بعد از آن، به احتمال زیاد هیچ دردی در هنگام انجام درمان نخواهید داشت.
آیا آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی یکی هستند؟
خیر. آنژیوگرافی به متخصص امکان دیدن انسداد شریان خونی را می‌دهد. در طی آنژیوگرافی، متخصص میتواند آنژیوپلاستی را به منظور رفع انسداد انجام دهد.
آیا کودکان نیز می‌توانند آنژیوگرافی درون وریدی انجام دهند؟
بله، اما به دلیل اندازه کوچک، میزان ضربان قلب بالا و تغییرات حرکتی ناشی از ضربان قلب، دستگاه تنفسی و خود بیماران کمی سخت است که منجر به پیچیدگی‌های تکنیکی و درمانی می‌گردد.
آیا آنژیوگرافی روش درمانی بزرگی است؟
آنژیوگرافی در مجموع بی‌خطر است، اما عوارض جانبی جزئی رایج هستند و احتمال ایجاد آنها کم است. اگر مزایای این روش به خطرات احتمالی آن برتری داشته باشند، این درمان انجام میشود.
بالاترین سن آنژیوگرافی چقدر است؟
آنژیوگرافی زمانی روش بی‌خطری است که توسط متخصصان انجام شود. زمانی که بیمار بالای 75 سال سن داشته باشد، این درمان از نظر تکنیکی سخت میشود که به خاطر تغییرات مربوط به سنی است که در بدن روی می‌دهند.
