فنر زدن قلب یک روش آنژیوپلاستی است که در آن از یک فنر برای باز کردن شریانهایی که مسئول رساندن خون به قلب هستند و تنگ یا مسدود شدهاند، استفاده میشود. این شریانها به عنوان عروق کرونری شناخته میشوند.
فنرهای عروق کرونری لولههای کوچک و مشبکی از جنس فلز هستند که بعد از جایگذاری در داخل شریان گسترش مییابند. این استنتها معمولاً در طول عمل آنژیوپلاستی یا بلافاصله پس از آن درون رگ قرار داده میشوند تا از بستهشدن مجدد شریان جلوگیری کنند. برخی از فنرها یا استنتها دارای پوشش دارویی هستند که در طولانی مدت از بستهشدن مجدد عروق جلوگیری میکنند.
فنر زدن قلب چیست و چگونه رگ قلب را باز میکند؟
فنر زدن قلب کمک میکند تا بدون نیاز به جراحی باز اختلال خونرسانی به قلب را برطرف نماییم. این پروسه را میتوان در مواقع اورژانسی مانند زمانی که فرد دچار سکته قلبی شده است انجام داد. علاوه بر این، در صورتی که پزشک تشخیص دهد بیمار به نارساییهای قلبی مبتلا است ممکن است برای وی استنت گذاری تجویز نماید.
برای جایگذاری استنت در ابتدا فنر به همراه یک بالن درون رگ قرار داده میشود و پس از این که بالن باعث بزرگتر شدن رگ شد، از آن خارج میگردد و فنر به صورت دائم درون رگ باقی خواهد ماند. بیشتر استنتها از جنس فلز یا پلاستیک مشبک میباشند. بعد از جایگذاری، فنر در قسمتهای مسدود شده یا تنگ شده رگ باز میشود. با این کار پلاکها و لختههای خونی به سمت دیواره رگ فشرده شده و فضای بیشتری برای جریان یافتن خون به وجود میآید.
چه افرادی به فنر زدن قلب نیاز دارند؟
آنژیوپلاستی یک روش درمانی مناسب برای افرادی با شرایط زیر میباشد:
- افرادی که با استفاده از دارو و تغییر سبک زندگی وضعیت سلامت قلب آنها بهبود نیافته است.
- داشتن درد در قفسه سینه که مرور زمان شدیدتر شده است.
- افرادی که دچار سکته قلبی شدهاند. آنژیوپلاستی میتواند به سرعت رگ را باز کرده و آسیب بیشتر قلب جلوگیری کند.
آنژیوپلاستی برای همهٔ افراد مناسب نمیباشد. در برخی موارد بسته به شدت نارسایی قلبی و سلامت عمومی بیمار، ممکن است پزشک تشخیص دهد جراحی قلب باز در مقایسه با آنژیوپلاستی مناسبتر میباشد.
در صورت بروز موارد زیر فرد به جراحی بایپس قلب نیاز پیدا خواهد کرد:
- شریانهای اصلی که خون را به سمت چپ قلب میرسانند تنگ شوند.
- ماهیچههای قلب ضعیف شده باشند.
- فرد به دیابت مبتلا بوده و چندین شریان وی مسدود و یا تنگ شده باشد.
بر خلاف استنت، در جراحی بای پس عروق کرونری قسمت مسدود شده شریان با یک شریان سالم از دیگر قسمتها بدن جایگزین میشود.
انواع استنت برای باز کردن رگ قلب
استنتها در دو نوع موجود میباشند:
- بیشتر فنرها دارای یک پوشش دارویی هستند که از ایجاد بافت اسکار درون شریان جلوگیری میکند. به این از فنرها فنر یا استنت شست و شو دهنده دارو گفته میشود. این فنرها درون رگ دارویی ترشح میکنند که روند رشد مجدد بافتها درون فنر را آهسته کرده و از تنگ شدن دوبارهٔ رگ جلوگیری میکند.
- دیگر فنرها این پوشش دارویی را ندارند و به آنها استنت فلزی لخت (BMS) میگویند. ریسک تنگ شدن مجدد رگها با استفاده از این فنرها بالا میباشد؛ اما از سوی دیگر به استفاده طولانی مدت از داروهای ضد پلاکت نیز نیازی ندارند. این نوع از فنرها بیشتر برای افرادی که در خطر خونریزی قرار دارند مورد استفاده قرار میگیرد.
آمادگیها و فرایندهای قبل از فنر زدن قلب
قبل از برنامهریزی برای آنژیوپلاستی، پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و شما را معاینه میکند. همچنین چندین آزمایش از جمله آزمایش خون، عکس اشعه ایکس از قفسه سینه و الکتروکاردیوگرام میگیرد. علاوه بر این پزشک برای بررسی میزان مسدود شدن عروق خونی و نحوه درمان آنها به کمک آنژیوپلاستی از شما یک تست تصویربرداری به نام آنژیوگرافی عروق کرونری خواهد گرفت.
در صورتی که در طول آنژیوگرافی پزشک تشخیص دهد که شریان مسدود شده است، بلافاصله بعد از آنژیوگرافی در حالی که قلب همچنان کاتتر شده، جراحی آنژیوپلاستی و فنر گذاری را انجام خواهد داد.
پزشک راهنماییهای لازم برای آماده شدن را در اختیار شما قرار خواهد داد:
- پزشک از شما میخواهد تا مصرف برخی داروهای خاص مانند آسپرین، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و رقیق کنندههای خون را متوقف نمایید. به همین دلیل باید قبل از انجام این پروسه تمام داروهایی که مصرف میکنید از جمله مکملهای گیاهی را به وی اطلاع دهید.
- به طور معمول باید 6 تا 8 ساعت قبل از آنژیوگرافی از مصرف غذا و نوشیدنی بپرهیزید.
- در صبح قبل از انجام پروسه، داروهای تجویز شده را با مقدار کمی آب مصرف کنید.
- تمامی داروهایی که مصرف میکنید را با خود به بیمارستان ببرید از جمله نیتروگلیسیرین.
- هماهنگیهای لازم برای نحوه برگشت به خانه را انجام دهید. به طور معمول بعد از آنژیوپلاستی برای یک شب در بیمارستان بستری خواهید شد و در روز بعد از آن نیز قادر به رانندگی نخواهید بود.
فنر زدن قلب چگونه انجام میشود؟
آنژیوپلاستی توسط یک متخصص قلب و گروهی از پزشکان و پرستاران قلب و عروق و تکنسینهای اتاق عمل در یک اتاق عمل مخصوص به نام آزمایشگاه کاتتریزاسیون قلب صورت میگیرد.
این جراحی از طریق یک شریان بر روی کشاله ران، بازو یا مچ دست انجام میشود. در طول این پروسه به بیهوشی کامل نیازی نیست؛ اما برای این که آرامش داشته باشید به شما داروی آرامبخش تزریق خواهد شد. بسته به میزان داروی بیحسی تزریق شده ممکن است در طول آنژیوپلاستی بیدار باشید.
- از طریق سرم به شما داروی آرامبخش و رقیقکننده خون تزریق خواهد شد.
- در طول پروسه ضربان قلب، نبض، فشار خون و سطح اکسیژن شما نظارت میشود.
- پزشک محل بریدگی در پا، بازو یا مچ دست شما را به کمک یک محلول ضدعفونیکننده پاک کرده و یک ملحفه استریل بر روی بدن شما قرار خواهد داد.
- سپس به کمک بیحسی موضعی محل ایجاد بریدگی را بی حس مینماید و بعد از ایجاد بریدگی یک سیم کوچک و باریک راهنما درون رگ خونی قرار میدهد.
- به کمک فلوروسکوپی پزشک کاتتر را درون شریان حرکت میدهد.
- زمانی که کاتتر در جای خود قرار گرفت از آن رنگ کنتراست ترشح خواهد شد. این کار به پزشک اجازه میدهد تا درون رگ را به طور کامل دیده و محل مسدود شدن رگ را تشخیص دهد.
- یک استنت کوچک با همراه بالن یا بدون آن در قسمت مسدود شده رگ قرار داده میشود و بعد از منبسط شدن رگ را بازتر مینماید. بعد از کشیده شدن شریان، باد بالن خالی شده و کاتتر از رگ خارج میگردد.
- فنر ب هصورت دائمی درون رگ باقیمانده تا آن را باز نگه داشته و جریان خون را بهبود ببخشد. در برخی موارد برای باز کردن رگ به بیش از یک فنر نیاز است.
- در نهایت، برای بررسی نحوه جریان یافتن خون درون شریان تازه باز شده از شما آنژیوگرامهای بیشتری گرفته میشود.
بیشتر استنتهای استفاده شده در طول آنژیوپلاستی از نوع استنتهای دارویی هستند که به طور معمول دارای پوشش دارویی هستند. این داروهای پوششدهنده استنت به مرور زمان ترشح میشوند و از تجمع دوباره پلاک و بستهشدن مجدد عروق جلوگیری میکنند.
پس از جایگذاری فنر، پزشک ممکن است برای جلوگیری از ایجاد لختههای خونی برای شما داروهایی نظیر آسپرین، کلوپیدوگرل، تیکاگرلور و دیگر داروها تجویز کند.
آنژیوپلاستی ممکن است بسته به سختی جراحی، تعداد عروق مسدود شده و عوارضی که ممکن است پیش بیاید، تا چندین ساعت زمان ببرد. پس از جایگذاری کاتتر ممکن است کمی احساس درد و فشار داشته باشید.
فیلم بالن زدن قلب
مراقبتهای لازم بعد از فنر زدن قلب
در صورتی که فنر زدن قلب به دلیل موارد اورژانسی نبوده باشد، به طور معمول یک شب در بیمارستان بستری خواهید شد تا داروهای لازم را دریافت کرده و عملکرد قلب شما نظارت شود. معمولاً یک هفته بعد از آنژیوپلاستی میتوانید فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرید.
نوشیدن مقدار زیادی مایعات کمک میکند تا رنگ کنتراست سریعتر از بدن شما خارج شود. حداقل تا یک روز بعد از پروسه از انجام فعالیتهای شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. در خصوص دیگر محدودیتها و مراقبتهای لازم میتوانید از پزشک خود سؤال نمایید.
برای حفظ سلامت قلب بعد از آنژیوپلاستی باید:
- سیگار کشیدن را ترک نمایید.
- کلسترول خون خود را پایین آورید.
- داشتن رژیم غذایی سالم که میزان چربی اشباع آن کم میباشد.
- داشتن وزن سالم
- کنترلکردن بیماریهای دیگر مانند دیابت و فشارخون
- داشتن ورزش منظم
- مصرف داروها طبق دستور پزشک
مصرف داروهای رقیقکننده خون مانند آسپرین و کلوپیدوگرل بر طبق تجویز پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است.
بیشتر افرادی که تحت آنژیوپلاستی قرار گرفتهاند باید بهصورت نامحدود و همیشگی آسپرین و برای 6 ماه تا یک سال داروهای رقیق کننده خون مصرف کنند. در صورتی که در این زمینه سؤالاتی دارید و یا باید دوباره تحت جراحی قرار بگیرید، قبل از قطع مصرف این داروها با پزشک مشورت کنید.
نتایج فنر زدن قلب
آنژیوپلاستی عروق کرونری به طور مؤثری جریان خون را در رگهای تنگ یا بسته شده بهبود میبخشد. درد قفسه سینه را کاهش میدهد و شما را قادر میسازد تا بهتر ورزش کنید.
انجام آنژیوپلاستی و فنر زدن قلب به معنی این نیست که نارسایی قلبی شما بر طرف شده است و باید بعد از انجام آن سبک زندگی سالمی داشته باشید و داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف نمایید.
درصورتیکه علائمی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس داشتید سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید و اگر در زمان استراحت دچار درد قفسه سینه شدید که با کمک داروی نیتروگلیسیرین بهبود پیدا نکرد با اورژانس تماس بگیرید.
خطرات و عوارض فنر زدن قلب چیست؟
اگرچه آنژیوپلاستی در مقایسه با جراحی باز قلب تهاجم کمتری دارد با این حال ممکن است خطرات و عوارضی نیز در پی داشته باشد.
رایجترین خطرهای آنژیوپلاستی شامل موارد زیر میشود:
- تنگ شدن مجدد شریان. ریسک کمی وجود دارد که شریان درمان شده دوباره تنگ و یا بسته شود. ریسک بسته شدن مجدد شریان با فنرهای فلزی بالاتر میباشد.
- لخته خونی. ممکن است بعد از اتمام پروسه، درون فنر لخته خونی به وجود آید. این لختهها ممکن است باعث بسته شدن رگ و بروز سکته قلبی شوند. به همین دلیل مصرف آسپرین به همراه دیگر داروهای رقیق کننده خون طبق تجویز پزشک ضروری میباشد تا از بروز لخته خونی درون استنت جلوگیری نمایند. در خصوص مدت مصرف این داروها با پزشک خود صحبت نمایید و به هیچ عنوان بدون مشورت با وی مصرف آنها را قطع نکنید.
- خونریزی. ممکن است در بازو یا پای خود، در محلی که کاتتر وارد شده است دچار خونریزی شوید. به طور معمول این بریدگی منجر به کبودی خواهد شد؛ اما در برخی موارد ممکن است دچار خونریزی شدید شوید که به تزریق خون یا جراحی نیاز خواهد داشت.
دیگر خطرات آنژیوپلاستی به شرح زیر میباشد:
- سکته قلبی. اگرچه این عارضه نادر میباشد؛ اما ممکن است در طول پروسه آنژیوپلاستی دچار سکته قلبی شوید.
- آسیب دیدگی عروق کرونری. ممکن است در طول این پروسه عروق کرونری ساییده و یا پاره شوند. این عوارض به جراحی اورژانسی بایپس قلب نیاز دارند.
- مشکلات کلیوی. رنگ استفاده شده در طول آنژیوپلاستی و فنر زدن قلب ممکن است به کلیه آسیب برساند. ریسک این عارضه در افرادی که از قبل به نارساییهای کلیوی دچار بودهاند بیشتر میباشد. در صورتی که ریسک آسیب کلیه در شما بالا باشد پزشک اقداماتی را انجام خواهد داد تا از کلیه محافظت نماید. برای مثال میزان رنگ مورد استفاده را کاهش داده و مطمئن میشود که در طول پروسه بدن شما هیدراته باقی بماند.
- سکته مغزی. در صورتی که پلاکهای درون آئورت در زمان وارد کردن کاتتر جدا شوند احتمال بروز سکته مغزی به وجود میآید. همچنین ممکن است لختههای خونی درون شریان ایجاد شده و وارد مغز شوند. سکته مغزی یکی از عوارض بسیار نادر آنژیوپلاستی عروق کرونری میباشد. به طور معمول در طول این پروسه از رقیق کنندههای خون استفاده میشود تا ریسک بروز این عوارض را کاهش دهند.
- ضربان قلب غیر طبیعی. در طول پروسه ممکن است ضربان قلب بسیار شدید و یا بسیار کند شود. این عوارض معمولاً کوتاه مدت هستند؛ اما در برخی موارد به دارو یا پیس میکر موقتی نیاز خواهد شد.
چه زمانی بعد از فنر زدن قلب به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر شما در محل قرار دادن کاتتر خود احساس خونریزی یا تورم میکنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید. همچنین، اگر احساس درد و ناراحتی در محل قرار دادن کاتتر دارید یا علائم عفونت مانند قرمزی، تورم و تب را تجربه میکنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. همچنین تغییر دما و رنگ دست یا بازویی که پروسه بر روی آن انجام شده است نیز میتواند نشانههای مشکل باشد و نیازمند مراجعه به پزشک باشد. احساس ضعف شدید، درد در قفسه سینه و تنگی نفس نیز نشانههایی هستند که نیازمند بررسی پزشکی میباشند.
هزینه فنر زدن قلب چقدر است؟
هزینه فنر زدن قلب به شرایط بیماری، تعداد رگهای مسدود شده، مدت زمان پروسه و مهارت پزشک بستگی دارد و در هر فرد متفاوت میباشد. همچنین اگر قصد انجام این عمل را در مراکز دولتی دارید در مقایسه با مراکز خصوصی، طبیعتاً هزینه کمتری را پرداخت خواهید کرد.
سؤالات متداول
آیا آنژیوپلاستی یک جراحی اصلی محسوب میشود؟
این پروسه به ایجاد بریدگیهای بزرگ بر روی اندامها نیاز ندارد و در بیشتر افراد بدون خطر انجام میشود. میتوان گفت آنژیوپلاستی نوعی جراحی نیمه تهاجمی است.
تفاوت میان فنر زدن و بالن زدن قلب چیست؟
بر خلاف بالن زدن که چیزی درون شریان باقی نمیماند، در فنر زدن، استنت یا فنر درون شریان باقی خواهد ماند. استنت گذاری در مقایسه با آنژیوپلاستی با بالن، برای بیمارانی که تحت آنژیوپلاستی عروق کوچک هستند چندان موثر نیست. فنر زدن به طور معمول زمانی پیشنهاد میشود که شریانهای مسدود شده متوسط یا شدید بوده و یا یک یا دو شریان به طور شدید مسدود شده باشند.
چه زمانی باید پروسه فنر زدن قلب را تکرار نماییم؟
در صورتی که بعد از گذاشتن فنر، درون آن بافت اسکار ایجاد شود باید این پروسه را تکرار کنید. در این حالت یا یک فنر دیگر درون رگ قرار میدهند و یا آن را به کمک بالن باز مینمایند. در برخی موارد ممکن است برای متوقف کردن رشد بافت اسکار و باز کردن قلب به کمک کاتتر از پرتودرمانی استفاده شود. این پروسه براکیتراپی نام دارد.
چه مدت بعد از آنژیوپلاستی میتوان راه رفت؟
به طور معمول برای ایستادن و راه رفتن باید تا دو روز بعد از آنژیوپلاستی صبر نمایید.
آیا بعد از فنر زدن قلب میتوان زندگی نرمالی داشت؟
این موضوع در ابتدا به علت اصلی بیماری قلبی، سلامت فرد و سن وی بستگی دارد. برای مثال بیماران جوان که قلب قویتری داشته و سابقه سکته نیز ندارند، میتوانند زندگی طبیعی و طولانی داشته باشند.
چگونه میتوان بعد از آنژیوپلاستی خوابید؟
بهترین پوزیشن برای خوابیدن در هفتههای نخست بعد از آنژیوپلاستی بهصورت مستقیم میباشد تا استخوانهای قفسه سینه ترمیم شوند. میتوانید برای خوابیدن از تختهای تاشو استفاده کنید.
چه مدت بعد از فنر زدن رگها دوباره بسته میشوند؟
احتمال بستهشدن مجدد رگها فقط 2 تا 3 درصد میباشد و به طور معمول 6 تا 9 ماه بعد از فنر زدن رخ میدهد.
آنژِیوپلاستی چقدر زمان میبرد؟
آنژیوپلاستی عروق کرونری به طور معمول بین 30 دقیقه تا 2 ساعت زمان میبرد.
